De overval

 

Alles verandert, contexten en daarmee betekenissen en oordelen.Ze vonden hem.paranoia en een lastige man, in vredestijd let wel in vredestijd.

In oorlogstijd was hij een visionair geweest,een overlever, een moedig man zouden sommigen zeggen die wisten dat hij in de oorlog samen met zijn achterneef honderden mensen op een lijst had weten te krijgen die aanvankelijk slechts uit een paar families bestond. En dat alleen omdat zijn familie toevallig goed bevriend was geweest met de ouders van F., toenmalig secretaris generaal op het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Dezelfde F. die verantwoordelijk was voor de meest perfecte, anderen zouden later denken “perfide” administratie in bezet West Europa.

Zevenhonderd waren er teruggekomen, de route Barneveld, Westerbork, Theresiënstadt was relatief laat ingezet en net op tijd geëindigd.

Het staaltje lef en onderhandelingskunst met ambtenaren van het ministerie, maar vooral via hen met de bezetter, dat ieder moment kon betekenen dat je eigen familie samen met die anderen als een vodje papier in de prullenbak verdween, werd later uitgelegd als het verraad van een elite aan het lot dat hun soortgenoten moesten ondergaan.

De Barneveldgroep bestond uitsluitend uit advocaten en professoren en had het “paradijselijk”gehad, liet een documentairemaakster in haar film lang na de oorlog weten.

Hij wist wel beter, onder de dekmantel van eventuele uitwisselingen met Duitse gegijzelden wist hij een aantal bekende namen, BN’ ers zou je nu zeggen, te koppelen aan veel en ook zogenoemde “vergeten “familieleden.

F., de man die mede verantwoordelijk was voor een soepel lopende leegloop van joods Nederland, wilde mirabile dictu vooral jonge mensen, vrouwen en meisjes op de lijst. Zij zouden moeten zorgen voor joods nageslacht.

19 december 1942 was het zover, de dag daarop moesten, voor “hun eigen bestwil” al een groot deel van degenen die op de lijst stonden naar hun nieuwe verblijfplaats waar ze zo heette dat toen “bescherming”zouden kunnen vinden tegen de aanhoudende razzia’s.Ze werden opgewacht door een militair en een kale ruimte met niets dan twee WC’s, maar de joden van de lijst Frederiks mochten immers de hemel dankbaar zijn dat ze überhaupt op die lijst stonden?

Maar hij, de visionair, de overlever, de man met gezonde achterdocht, de man die van alles moest regelen, vertrouwde de zaak allerminst, hij vertrouwde de bezetter niet. Hij liet “voor de zekerheid” valse persoonsbewijzen van hemzelf, zijn vrouw en twee dochters maken. Hij wist dat het toch op een moment dat niemand erop verdacht zou zijn fout zou gaan. Men waande zich veilig en dàt zou het moment zijn waarop de Duitsers het terrein kamp zouden omringen en de bewoners ervan afvoeren. Eenmaal uit Nederland zou de naam F. onbelangrijker worden, wellicht geen bescherming meer bieden……Maar het leven is niet te plannen.

De overval vond plaats zoals hij voorspeld had, mooi weer, een zonnige dag, niemand had het verwacht.Op dat moment was hij even niet in de buurt van zijn vrouw en zijn oudste dochter.

Het handje van zijn jongste dochtertje vlak naast hem, greep hij.

Even voelde het als zijn houvast.

Maar ze trok zich los, wou naar haar moeder en haar zusje.

Dat ene moment dat zijn dochtertje zich losrukte, zijn vrouw en andere kind onbereikbaar ver weg, dat moment zou zijn verdere leven bepalen. Dat moment dat hij niet voorzien had, dat hij aarzelde slechts luttele seconden en toen vluchtte, alleen en daarmee als een lafaard, getekend voor het leven, zijn gezin achterliet.

Joyce Hes