Eind jaren zeventig zat ik in de gemeenteraad van Leiden.
Ik was nog jong en behoorlijk naïef.
Ik zat er voor de PvdA en dacht nog dat het allerbelangrijkste was dat je als gemeenteraadslid van een bepaalde fractie, het programma van je partij uitvoerde samen met je medefractiegenoten en de bestuurders die in het College zaten van dezelfde partij.
Het contact met de achterban stond daarbij centraal.
En natuurlijk botste dat meteen al omdat sommigen van onze achterban het liefst parkeerplaatsen wilden in de binnenstad en de bestuurders probeerden de stad autoluw te maken.
Vandaar dat ik toentertijd een notitie schreef over het burger- en het bestuurdersperspectief, dat op een fractieweekend werd besproken. Althans dat dacht ik, maar dat was natuurlijk niet echt de bedoeling van de PvdA-wethouders in die tijd, die als een soort alleenheersers over de sleutelstad regeerden en geen behoefte hadden aan dilemma’s.
Mij werd op handige wijze een oor aangenaaid door de procedure van behandeling zo in te richten dat er over mijn notitie geen enkele discussie ontstond. Ze verdween kortom in de bekende prullenbak.
Na twee jaar had ik het wel gezien en beëindigde mijn politieke loopbaan met een geschrift genaamd: Handleiding voor politiek trucs, nog steeds up to date en nuttig voor (aankomende) politici.

Behalve de door onze wethouders noodzakelijk geachte behendigheid in politieke trucs, viel me nog iets op tijdens deze periode. Er zat een vrouw in onze fractie (er zaten er toentertijd met mijzelf inbegrepen drie vrouwen in) die totaal onberekenbaar was. Je kon geen peil op haar trekken.
Ikzelf probeerde juist zo consistent mogelijk te zijn, zij leek zich aan God noch gebod te storen. Nou is God niet echt belangrijk in de PvdA, maar u begrijpt wat ik bedoel.
Gek genoeg was deze vrouw met de naam Koning zeer populair bij vooral de mannen en dan speciaal de wethouders.
Ik begreep daar niets van. Niemand kapittelde haar over haar onbetrouwbaarheid, integendeel. Het fascineerde kennelijk en ze verkreeg er macht door.
Je kon nooit weten wat ze zou stemmen dus moest je haar te vriend houden, dat was haar geheim. Men vreesde haar.

Daaraan moest ik denken toen ik de laatste tijd stukken las over het geheim van Ruttes populariteit. Hoe kan het toch dat iemand die als premier zo vaak de boel belazerde en in elk geval verantwoordelijk was voor aardig wat misstanden (de laatste is natuurlijk de Toeslagen-affaire, maar we hadden bijv ook de bonnetjesaffaire en andere affaires, waarvan hij af moest hebben geweten), maar steeds weg kwam met vage verhalen, terwijl collega’s aftraden.
In het buitengewoon leesbare boek van Pieter Omtzigt wordt Wim Voermans geciteerd, die heeft laten zien dat in de afgelopen 10 jaar onder Ruttes leiding zeker 40 zogenaamde informatie-incidenten hebben plaatsgevonden, waarbij de regering die (uiteindelijk) ook zelf toegegeven heeft. “Dat zijn dus geen incidenten meer,  dat is een zeer zorgwekkend patroon in een parlementaire democratie,” aldus Omtzigt.

Het antwoord op de bovengestelde vraag is keurig beschreven in Leugen & Waarheid van Bas Heijne, die met denkers van diverse pluimage in gesprek ging over de grote kwesties van onze tijd.
Onder de titel “In de politiek hebben ideeën plaatsgemaakt voor emoties” vindt er een gesprek plaats tussen Heijne en Peter Pomerantsev, journalist en onderzoeker.
Hij werkt  bij Arena, het onderzoeksprogramma van de London School of Economics, dat gericht is op de studie van de “diepere oorzaken van desinformatie, polarisatie en haatzaaien”.
Hij vraagt zich met zijn instituut af hoe je in kunt gaan tegen de hedendaagse propaganda, die erop uit is mensen verder uiteen te drijven, en het ideaal van een gedeelde publieke zaak te herstellen. Dat is overigens ook wat Omzigt wil en hij heeft daar een ingenieus nieuw sociaal contract voor bedacht.

Als Bas Heijne bij Pomerantsev naar de paralellen tussen de jaren dertig en nu vraagt, zegt hij dat de bewegingen van toen er een min of meer duidelijke ideologie op na hielden.
“Als je tegenwoordig als politicus succes wilt hebben, moet je er meer dan één ideologie op na houden. Je moet over het talent beschikken met een stalen gezicht totaal tegenstrijdige dingen te beweren” (cursivering is van mij). Wat mij betreft horen hier ook beloften bij die niet waar worden gemaakt, maar wel overtuigend zijn gebracht. Pomerantsev: “Je kunt jezelf op heel verschillende manieren verkopen, zeker als je je hebt omringd met marketingmensen die weten hoe je een specifieke doelgroep bereikt. Dus is het jouw taak als politicus zoveel mogelijk verschillende dingen te zeggen, waar heel verschillende mensen dan mee aan de haal kunnen gaan. Wanneer iemand de wildste dingen beweert, een schop geeft tegen de feiten en volkomen onvoorspelbaar is, vinden mensen dat fascinerend en ook bevrijdend”.

Misschien is Rutte niet zo volkomen onvoorspelbaar als mevrouw Koning indertijd, maar hij slaagt erin om uiterst meelevend te doen met de slachtoffers van de Toeslagen-affaire, terwijl het dezelfde man is die met droge ogen zorgt dat een fractielid van zijn coalitiegenoot verstoken blijft van zinnige informatie.