Les extrèmes se touchent

Hamas  Hamas, alle joden aan het gas! een populaire kreet  bij de anti Ajax fans in de negentiger jaren.
Mijn kinderen die alledrie op voetbal zaten vonden, zoals trouwens de meerderheid hier te lande dat geen enkel probleem; hoort bij voetbal mam! Is helemaal niet antisemitisch bedoeld!
Tot een Marokkaans vriendje van mijn middelste zoon die tekst begon te kalken op de trappen van de openbare da Vincischool.
Toen vroeg mijn dappere tienerzoon aan zijn vriend of hij misschien hemzelf bedoelde met dat vergassen…

De negentiger jaren, de tijd dat in Israël de aanslagen van Hamas elkaar snel opvolgden toen het erop leek dat het Rabin menens was met de succesvol verlopende vredesonderhandelingen.
We weten allemaal hoe het afliep: De aanslagen bleken in zoverre geslaagd dat er verdeeldheid ontstond.
Van onverwachtse zijde kwam de genadeslag : de moord in koelen bloede van Itschak Rabin op 5 november 1995 door een vertegenwoordiger van de orthodox joodse factie van kolonisten die die vredesonderhandelingen ook niet zag zitten.

Sindsdien is het hommeles.
In de periode Netanyahu is het credo ‘land voor vrede’ verruild voor land hoe meer hoe beter conform het Oude Testament.

Daar dacht ik aan toen de berichten over dood en verderf door Hamas binnenkwamen.
Wat mij betreft is het eigenlijk simpel: er zijn twee typen mensen, diegenen voor wie een mensenleven niet telt (om welke ideologische reden ook) en diegenen voor wie een mensenleven wel telt nog sterker kostbaar is.
Als een mensenleven niet telt en je hooguit op wraak uit bent en /of om de ander tot beest of nul te reduceren heeft dat als voordeel dat je nergens meer op hoeft te letten, dat je geen verantwoording hoeft af te leggen.
Je kan je  (meest primitieve) lusten botvieren op onschuldige slachtoffers, dood en verderf zaaien en ook nog hopen dat de vijand uit pure wraak datzelfde gaat doen*.
Uitlokking zou ik dat willen noemen.
Uitlokking met de bedoeling reputatieschade en isolement in de wereld onder het motto ‘kijk eens wat die zionisten/joden toch een monsters zijn die nu Gaza plat bombarderen en afsluiten van alles wat nodig is’
Wraak pur sang en mensen reduceren tot beesten geldt overigens ook voor Netanyahu en zijn extreem rechtse collega’s.
De vergelijking met Oekraïne (dat we nu even vergeten tot mijn schrik!) en Rusland dringt zich op.
Ook Oekraïne verkeert in de oncomfortabele positie dat ieder mensenleven telt. Dat ligt bij Poetin 100 procent anders. Of het om kinderen, babies, zwanger vrouwen, hoog bejaarden gaat….. of zijn eigen soldaten…..maakt niet uit.
In dat opzicht kunnen Hamas en Poetin elkaar de hand reiken en ook de extremisten rond Netanyahu lijken in dit rijtje te passen…

Wat mij betreft geldt dat degene die een baby vermoordt of tieners op een muziekfestival een hekel heeft aan het leven zelf, aan muziek en alles wat voor het leven staat.
Diegenen die vol trots bebloede en naakte verkrachte vrouwen rondsjouwt als oorlogsbuit.. alle gruwelen filmt en zo zijn macht toont. En zo kan ik nog een tijdje doorgaan…

Wat staat ons nu te doen?
De grootste gruwel voor de extremisten die ik nu kan bedenken is : de handen ineen slaan en verbinding zoeken hoe moeilijk ook en samen met  degenen die ook van het leven houden en menselijkheid hoog in het vaandel hebben zoeken naar oplossingen en keihard werken aan het overbruggen van tegenstellingen, blijven proberen de ander jood, Israëli, islamiet, links of rechts of wat dan ook als mens te zien. Want lieve lezers daaraan hebben de extremisten dus de pest!!!
En er zijn prachtige voorbeelden zoals Nelson Mandela.
In Nederland is SIVMO een organisatie die vredesbewegingen in Israël steunt, waarbij veelal samenwerking is tussen Israëli’s en Palestijnen…
Juist nu hebben ze onze steun nodig!
Als we dat doen…. jammer dan voor Hamas, jammer voor antisemieten die hier te lande weer hun kop opsteken, want ook hier zien we dat les extrèmes ( Johan Derksen, Bij1 en Fv D) se touchent*.
En jammer tenslotte voor hen die menen dat we anno 2023 in Oud Testamentische tijden leven, waarin vrouwen gewoon weer kunnen worden gesommeerd plaats te nemen achter in de bus!

  • Wat Hamas betreft , kennelijk is voor deze club het totaal niet relevant om zelfs maar rekening te houden met een bloedige reactie van Israël… Immers de eigen bevolking in Gaza is van deze dictatoriale strijders kennelijk niet de eerste prioriteit. Wel een islamitische staat creëren  a la Iran.
  • Zie de uitstekende column van Sjoerd de Jong in NRC donderdag 12 oktober : De oorlog van Hamas is een onheilig project.

 

Herdenking Barneveld

Afgelopen vrijdag 29 september was het tachtig jaar geleden dat de zogenaamde Barneveldgroep, een lijst van (door Frederiks ‘beschermde’ joden) werd afgevoerd naar Westerbork.
Vandaar vertrokken ze het jaar daarop naar Theresienstadt, vanwaar ze mirabele dictu vrijwel allen zijn teruggekomen.
Mijn familie dwz mijn moeder, haar moeder, mijn twee zussen en de familie van mijn vaders kant stonden op die lijst.
De herdenking van dat gebeuren vond plaats bovenin kasteel De Schaffelaar (zie mijn blog De Schaffelaar revisited uit 2019)
Ik heb ter gelegenheid daarvan de volgende tekst uitgesproken:Beste mensen de Schaffelaar

Als dochter van een belangrijke initiatiefnemer en contactpersoon van de lijst Frederiks/Barneveld moeten mij een paar dingen van het hart, die ik niet uitgesproken heb daar toen.
Mijn vraag: hoe komt het eigenlijk dat men, zowel joden als niet joden (vrij snel maar ook later) na de oorlog wel geneigd was credits te geven aan degenen, dwz niet joden die joden hadden gered (zie bv het monument dat in Amsterdam werd opgericht als dankbetoon, zie ook in 1954 het dankbetoon van de Barneveldgroep aan Frederiks) maar tegelijkertijd er een grote verdenking ontstond jegens diegenen, dwz die joden die de oorlog overleefd hadden.
Bekend is natuurlijk de grote verdenking jegens de Amsterdamse Joodse Raad en de leiders Asscher en Cohen, die zich teveel hebben laten manipuleren door het bezettingsregiem met alle gevolgen van dien.
Zo speelde ook de zgn Weinreb affaire waar mijn vader direct bij betrokken was als advocaat. Hij lag enorm in de clinch met Renate Rubenstein en Aad Nuis toen, herinner ik me wel.
Maar minder bekend de zaak Jo Spier, die zich in Theresienstadt als tekenaar had laten misbruiken om bij een bezoek van het Rode Kruis aldaar mee te werken aan een uit de context gerukte volstrekt onzinnige positieve voorstelling van zaken van het kamp.
Hij en zijn gezin zijn na de oorlog naar Canada ‘gevlucht’ vanwege die verdenking en evt vervolging hier in Nederland…
En dan de Barneveldgroep waarvan Presser stelde dat het een elite lijst was van mensen die zich het vege lijf redden (wat een schande was eigenlijk) een framing die tot op de dag van vandaag opgeld doet.

Verdenking alom dus van Joden die zich niet keurig netjes hadden laten afvoeren maar op hun manier gepoogd de verschrikkingen met hun gezin te overleven.
Elke manier die ze verzonnen, bv onderduiken, daarvan kon worden gezegd dat alleen zij dat zich konden permitteren die geld hadden of de Barneveld lijst  die bestond uit belangrijke mensen die beschikten over vitamine R, daarmee implicerend dat alles wat je deed om te overleven als jood moreel laakbaar was.
Interessant is ook dat het onderwerp joden in verzet, volstrekt niet aan de orde was en pas de laatste decennia blijkt dat dat er vele waren.

Mijn idee daarover is de volgende:
Joden konden zich na de oorlog niet wenden tot de daders, hen aanklagen of wraak nemen, want hoe had dat gemoeten? Bovendien leden ze zonder uitzondering toch al onder een schuldgevoel dat ZIJ de oorlog overleefd hadden en zoveel anderen niet.
Dus wendden ze zich tot elkaar als ‘daders’ , betwistten ze elkaar het recht om te overleven en vochten het onderling uit.
Bekend is het fenomeen dat voorzover familie was terug gekomen ze ruzie kregen met elkaar. Ook in mijn eigen familie heb ik dat meegemaakt.
Ondertussen kwam dat de zgn Umwelt eigenlijk wel goed uit.
Die Umwelt had genoeg aan zijn eigen sores en zat niet te wachten op een schuldgevoel dat zij misschien meer hadden kunnen betekenen om te voorkomen dat het relatief grootste aantal joden van Europa werd afgevoerd in dit land.
En dan put ik even uit mijn ervaringen op een heel ander terrein nl de vrouwenemancipatie.
Ook daar heb ik meegemaakt dat juist vrouwen/feministen elkaar afvielen of zwart maakten. Daar hoefde geen buitenwereld aan te pas komen.
Samengevat: het lot van (bedreigde) minderheden is dat ze zich in hun frustraties en gekwetstheid vaak op elkaar richten bij gebrek aan…..
Dat komt de buitenwereld, degenen die in feite aan de touwtjes trekken ook eigenlijk helemaal niet slecht uit.

 

 

 

 

Kerkhof van onze waardigheid

U bent als lezer niet gewend dat ik de paus citeer maar dat doe ik nu toch maar eens een keer!
Paus Franciscus heeft op 23 september tijdens een mis die hij in een voetbalstadion in Marseille vierde met ongeveer 50.000 gelovigen gezegd dat de Middellandse zee van een ‘bakermat van beschavingen’ is veranderd in de ‘begraafplaats van onze waardigheid’.
De paus haalde ook uit naar ‘militant nationalisme ‘ dat volgens hem een van de oorzaken is van de harde houding tegenover migranten. Hij riep op tot een pan-Europese aanpak van migratie die een einde moet maken aan de drama’s op zee.
Hij noemt migratie een uitdaging die niet gemakkelijk is, zoals we ook zien in de kronieken van deze dagen, maar die we samen moeten aangaan, omdat het essentieel is voor de toekomst van iedereen, die alleen welvarend zal zijn als ze gebouwd is op broederschap, waarbij de menselijke waardigheid en concrete personen, vooral de meest behoeftigen, op de eerste plaats komen (KRO/ NCRV)

Waar doet dit aan denken?
In zijn boek: Gastvrijheid; filosofisch essay bespreekt Peter Venmans  Kant’s tekst: Naar de eeuwige vrede uit 1795.
Daarin zegt Kant: “Het wereldburgerrecht moet zich beperken tot de voorwaarde voor een algemene gastvrijheid”. En met gastvrijheid bedoelt Kant aldus Venmans een universeel recht dat kadert in een politiek project tot wereldvrede. Wie duurzame vrede tot stand wil brengen, zal de voorwaarden moeten scheppen voor gastvrijheid voor iedereen. Iedereen zal het recht moeten krijgen om in een ander land op bezoek te gaan, ongeacht waar hij vandaan komt en waar hij naar toe wil.(pg 185)
Kant gelooft, aldus Venmans dat het met de wereld veel beter kan gaan als voor iedereen gastvrijheid gegarandeerd is, wat overigens niet wil zeggen dat hij ook vond dat de gast ten eeuwige dagen kon blijven.
Kant’s globalisme, dat in zijn tijd ‘kosmopolitisme’ werd genoemd gaat volgens Venmans uit van twee overwegingen:
Ten eerste zijn we allemaal wereldburgers omdat we als mensen, als leden van de soort homo sapiens, over redelijke vermogens beschikken maar ook is er de bolvormigheid of sfericiteit van de aarde.
‘Doordat onze soort op een bol leeft, is de ons toegemeten ruimte per definitie beperkt. Wij kunnen ons niet eindeloos verspreiden en zijn verplicht om de beschikbare ruimte met elkaar te delen. Het is onvermijdelijk dat we voortdurend op elkaars terrein komen en elkaar dus gastvrijheid moeten bieden’. ( 189/190)
Het gaat daarbij om ‘Hospitalität’. Dat is geen gastvrije,  welwillende houding van een gastheer tegenover een genode of ongenode gast, maar een formeel politiek recht, met name het recht van de vreemdeling om door een ander niet vijandig behandeld te worden vanwege zijn komst op diens gebied. (pg 191)

Stel nu eens dat wij die Kantiaanse houding ten aanzien van vluchtelingen zouden aannemen?
Dan zou er in principe geen groot verschil meer zijn tussen wat Venmans noemt verschillende versies van gelukzoekers. Hij maakt een onderscheid tussen de zogenaamde hedonistische gelukzoekers (toeristen die betalen) en de vitale gelukzoekers, nl diegenen die vertrekt omdat hij met een uitzichtloze noodsituatie wordt geconfronteerd. (176/177).
(Maar ook de laatsten betalen veelal om weg te kunnen).
Beide zouden dan recht hebben om tijdelijk elders te verblijven.

Ik wil graag afsluiten met een anekdote die ik wel eerder heb gebruikt:
Er was eens een toerist die naar Amerika kwam om een zeer oude en wijze rabbi te bezoeken. Hij kwam binnen in het vertrek van de wijze rabbi en zag een bed, een stoel , een tafel, een kast en een WC pot.
De toerist was geshockeerd en vroeg aan de rabbi: “Waar zijn uw bezittingen?”
De rabbi antwoordde: “En waar zijn Uw bezittingen?”.
De toerist zei: “Wat is dat voor vraag. Ik ben hier op bezoek”.
De wijze antwoordde: “Ik ook”.

 

 

Henk Kamp en de ochlocratie

In het buitengewoon boeiende en goed gedocumenteerde boek Alkibiades van Ilja Pfeiffer* spreekt hij op pg 105/106 over de zogenaamde Ochlocratie.
Hij zegt: “omdat politici niet meer primair geïnteresseerd zijn in het staatsbelang maar vooral uit zijn op invloed en macht die hen in staat stellen hun eigenbelang te dienen, ontwikkelen ze geen visie en beleid ten faveure van de staat, maar zoeken ze slechts de gunst van het volk, waardoor de politieke koers van de staat een hulpeloze prooi wordt van de grillen van de publieke opinie. Op dat moment is de democratie ontaard in een ochlocratie, het schrikbewind van de massa”.
Daar dacht ik aan toen ik in de diverse kranten las over  het statement van Henk Kamp bij de Enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening.
De ‘gevoelens vanuit de samenleving’ en niet de adviezen van ambtenaren of de  cijfers over het werkelijke misbruik overtuigden hem.

Volgens Kamp werd er bij de behandeling van de fraudewet die aan de basis ligt van onder andere het toeslagenschandaal in de Tweede Kamer gehamerd op ‘een breed gedragen wens vanuit de samenleving ‘om fraude hard aan te pakken. Daarbij werd geschermd met opinieonderzoeken waaruit bleek dat veel mensen de officiële fraudestatistieken simpelweg niet geloofden omdat hun onderbuik nu eenmaal  wat anders zei.
Pfeiffer laat ook in zijn boek zien hoe moeilijk het wordt om nog een rechte koers te varen als er sprake is van een politiek bestel dat wordt geregeerd door de woest klotsende golfbewegingen van de publieke opinie (pg 264).
Daar kan dus een schip van staat aan ten onder gaan, hebben we gezien bij de Toeslagenaffaire die een enorme knak heeft veroorzaakt in het vertrouwen van de burger in de politiek.
Het lijkt misschien een tegenstrijdigheid het afgaan van politici op het ‘gesundenes Volksempfinden’ en het vervolgens dalende vertrouwen van dat volk in de politiek, maar als dat Volksempfinden eigenlijk niet zo gezond is, is de uitwerking ervan in die zin desastreus.

Dezelfde Kamp van de onderbuikgevoelens besloot in 2013 na de zomer van 2012 toen de zwaarste aardbeving in dat gebied van het Groningse Huizen plaatsvond ondanks het advies van het Staatstoezicht op de Mijnen om de gaswinning omlaag te brengen, nader onderzoek te laten doen omdat hij zei te vrezen voor ‘maatschappelijke ontwrichting’.
Kortom hier lijkt hij juist (te) voorzichtig.
In feite ging toen vervolgens de gaswinning zo’n miljard kuub omhoog.
Achteraf verwijt hij zichzelf dat hij niet tegen de uitvoerders had gezegd dat de gaswinning in elk geval niet omhoog moest.
Maar de Enquêtecommissie achterhaalde dat Kamp wilde vasthouden aan het winnen van 39,4 miljard kuub aardgas in dat jaar omwille van de overheidsfinanciën. Shell en Exxon Mobile speelden er een belangrijke rol bij.
Geld speelde een belangrijker rol dan het lot van de Groningers.
“Alles gaat om geld”, zei ik (Alkibiades pg 35)
In elk geval was Kamp toen niet bezig met ‘de gevoelens’ van de bewoners van de Noordelijke provincie. Integendeel.

Wat hebben deze zaken nu gemeen?
Gesjoemel met de waarheid en de feiten.
Het advies van het Staatstoezicht op de mijnen was Kamp net zo onwelgevallig als de adviezen van ambtenaren en de feiten over werkelijke fraudes.
In beide gevallen draaide hij die waarheid naar zichzelf toe. In het ene geval beriep hij zich op de gevoelens van het volk in het andere op het ‘nog onvoldoende weten’….
Ik raad iedereen het informatieve Alkibiades van Pfeiffer aan zeker waar hij spreekt over de conversatie tussen Socrates en Alkibiades over de waarheid en de leugen.
“Als ik in het politieke debat wordt geconfronteerd met een onwelkome waarheid die ik onmogelijk kan weerleggen, beweer ik toch het tegenovergestelde van die waarheid, hetgeen dus een leugen is, en om mijn bewering kracht bij te zetten zal ik niet beweren dat mijn leugen de sacrosante waarheid is, maar dat mijn versie van de waarheid nu eenmaal mijn mening is. En door jouw gelijk te bestrijden met mijn mening reduceer ik ook jou onweerlegbare waarheid tot een mening”. (zie verder pg 588 en 589)

Kamp heeft er in elk geval geen last (meer) van…

*Alkibiades Ilja Leonard Pfeiffer Uitgeverij De Arbeiderspers 2023

 

Nieuw Sociaal Contract wekt wrevel (Omtzigt 3)

Iedereen in dit land is het er nu wel over eens: het wantrouwen in de overheid en de afstand overheid/burger is de laatste jaren schrikbarend gegroeid met alle risico’s van dien.
Ilja Pfeiffer wordt ervoor in zijn woonplaats Genua bezocht om het proces te duiden met verwijzing naar de geschiedenis en het verval van Athene.
Het begon al tijdens de Coronacrisis met slecht beargumenteerde en juridisch wankele besluiten als de avondklok* maar de ellenlange vorming van het kabinet Rutte met de crisis van de affaire Omtzigt en de Toeslagenaffaire hebben de zaken bepaald geen goed gedaan. Daarna werd het niet veel beter. Integendeel het kabinet leek niet alleen een tandeloze tijger, maar ook nog één die kameleonachtige trekken vertoonde. Kortom een wonderlijk gedrocht.

Nu is er dan een partij opgestaan die niet het ontstane wantrouwen tegemoet wil treden met oude en veelal valse beloften of het voor slechts één partij wil opnemen zoals de BBB of een zondebok zoekt of dat zou natuurlijk ook kunnen wijst op de noodzaak van één machtige leider (de leider van die partij wil zelfs niet in het torentje).
Nee deze partij de NSC, Nieuw Sociaal Contract wil juist herstel van het rechtskarakter van de democratische rechtsstaat en wijst op het belang van toetsing van grondrechten door een Constitutioneel Hof. Het parlement zou versterkt moeten worden, er zou meer transparantie moeten komen en meer oog voor grond- en mensenrechten.
Dat zou dus moeten worden omarmd zou je zeggen door juist journalisten van de vrije pers.

Toch beluister ik zoals bij de NRC zeer kritische kanttekeningen.
Er wordt gesproken over het einde van de ontplooiing van het individu*, het individu figureert (in de plannen van NSC) alleen in negatieve zin, over corporatisme waar de partij naar zou streven en over het sociaal katholicisme dat een reprise beleeft in de politiek.
In eerdere blogs heb ik al geschreven over het wantrouwen waarmee het visiestuk van NSC werd begroet.
Als we deze journalisten moeten geloven moeten we als burgers het ergste vrezen van deze in de peilingen inmiddels zo hoog scorende partij.

Hoe kan dat? En waar komt die angst vandaan?
Betekent de verwijzing naar het personalisme in het grondslagendocument van NSC het einde van het individu en zijn vrijheid of juist een uitbreiding via de introductie van het  persoonsbegrip?
En hoe kan men met droge ogen beweren dat een partij die de relatie staat/burger wil herstellen en fundamentele toetsing van grondrechten middels de installatie van een Constitutioneel Hof, een gevaar zou betekenen voor (het geloof in) de vrijheid van de burger als individu/persoon?

Wat mij betreft is er meer aan de hand.
Ik vermoed dat deze nieuwe partij en haar grondslagen in combinatie met haar éclatante succes in de peilingen haaks staat op een aantal gedurende al die neoliberale jaren en Rutte kabinetten ingeslopen vooroordelen bij diverse  vertegenwoordigers van de pers.
Hoe kan een man die zoveel over zich heen heeft gekregen en ook daarvan burn out is geraakt zo terugkomen op het politieke toneel en dan nog wel met een partij die zo hoog scoort?
En hoe kan het dat een onderwerp waarmee die partij zich bezighoudt zoals herstel van de grondslagen van de rechtsstaat, een onderwerp dat helemaal niet sexy is en zelfs best ingewikkeld voor de gemiddelde Hollander kennelijk door zoveel mensen positief wordt beoordeeld en begrepen.
Die gemiddelde Hollander werd toch  qua begrip niet  ouder dan 14 jaar ingeschat? Maar blijkt nu door NSC als volwassen meedenkende burger te worden benaderd.

Omtzigt en de zijnen doorbreken met hun NSC taboes, dat is wel duidelijk.
Hij en de zijnen scharen zich niet in de gemakkelijke populistische indelingen als Sociaal Katholiek of conservatief christelijk en kennelijk hebben ze ook geen zin om zich zo makkelijk te voegen naar de stramienen die programmamakers voor de verkiezingen en de presentatie van partijen hebben uitgedacht.
Als Omtzigt aangeeft dat hij geen zin heeft in een combinatie van one liners en echte debatten wil met slechts een paar partijen, wordt hij door Lubach, waar ik vaak om moet lachen, al grappend weggezet, ook al heeft hij het gelijk van de wereld.
Het is inderdaad een totale ommezwaai in de Nederlandse politiek als er geen gemakkelijke stereotyperingen meer van toepassing lijken te zijn en de sceptici en cynici opeens hun huiswerk moeten gaan doen en werkelijk naar inhoud moeten gaan kijken!

En dat wekt wrevel!
In mijn boek Voetangels voor kopstukken; Over de invloed van media en politiek op ambtsdragers bij Justitie haal ik Thijs Wöltgens aan die in navolging van Aristoteles spreekt over de epideiktische retorica als ziekte.
De epideiktische ziekte reduceert de politiek tot een permanente wedstrijd, die de performance boven de inhoud van het stuk plaatst*. Er is sprake van imagogerichtheid van de media  en het gaat steeds vaker over incidenten (pg 45)
NSC wil dat doorbreken en dat komt deze nieuwe partij dus op wrevel te staan…

  • Zie mijn blogs over de avondklok
  • Column van Hubert Smeets in NRC van 7 september j.l  Het liberale tijdperk lijkt nu wel voorbij. Zie ook mijn vorige blogs: Het personalisme van Omtzigt ( 1 en 2)
  • Voetangels voor kopstukken; Over de invloed van media en politiek op ambtsdragers bij Justitie. Joyce Hes, De Balie 1999

 

Het personalisme van Omtzigt (2)

In mijn vorige blog ging ik al in op het personalisme van Omtzigt en de zijnen zoals dat tot uiting komt in het document dat de partij Nieuw Sociaal Contract liet verschijnen.
Opvallend in de reacties op dit stuk is dat de commentatoren zoals Bas Heijne *(zie NRC van dit weekend) en Sjoerd de Jong (24 augustus in zijn column) het personalisme scharen onder cultureel conservatisme (Heijne) en christelijk antirevolutionair gedachtegoed, maar tevens stelt de Jong dat het personalisme staat in een brede, ook katholieke traditie die zich afzet tegen liberalisme en materialisme.

Zonder af te willen doen aan de christelijke roots van het personalisme wil ik me in deze blogs toch verzetten tegen het simplisme van de christelijk conservatieve framing van het personalisme.
Zoals al in mijn vorige blog genoemd verwijs ik naar de ‘doorbraakgedachte’ van de St Michielsgestel gijzelaars, de Kohnstamm’s , Philip en Max (joodse roots) en vooral het gedachtegoed van Emmanuel Mounier (zie vorige blog).

Daar komen ook mijn kritische kanttekeningen bij het document van NSC vandaan.
Ik had het al even over Mounier’s theorie van de oversnijdingen.
In het document van NSC wordt het volgende gezegd over het personalisme: “Ons alternatief voor het heersende individualisme is het personalisme. In het personalisme staat niet het individu met zijn eigenbelang centraal maar de mens als persoon, de mens in verbondenheid met zichzelf, met anderen en de omringende wereld”.
Kijken we naar de normatieve theorie van het personalisme van Mounier dan staan een aantal waarden centraal*:
1. Waardigheid van ieder levend wezen, belangrijker dan leven zelf. Daarvoor staat een mens pal en in die zin toont hij zich als persoon onafhankelijk.
2.Dialoog en samenwerking tussen aanhangers van verschillende mens- en maatschappijopvattingen, die noch totalitair noch extreem relativistisch zijn staan centraal. (Dus niet speciaal of alleen christelijk)
3. Het personalisme is een handelingsfilosofie; in het(gezamenlijk)handelen openbaart zich de ethiek.
4. Verabsolutering van het menselijke.
5. Verantwoordelijkheid.
6. Streven naar gerechtigheid en waarheid (en onderkenning en verwerping van de crisis waarin de samenleving  verkeert).

Wat betreft het personalisme van Omtzigt en de zijnen mis ik:
Zowel het accent op de onafhankelijkheid van de persoon waar het betreft het pal staan voor de waardigheid van ieder levend wezen, dus ook het leven van al diegenen die buiten dit land in een underdog positie leven, vluchten ed, maar ook de waardigheid van andere levende wezens om ons heen of van de aarde zelf, die bij uitstek leven voortbrengt. Wel lees ik iets over omringende wereld, maar wat wordt hier bedoeld?
Ik vind in het stuk van NSC geen ecologisch perspectief.
Noch vind ik een manier waarop politiek gedeald wordt met de uiteenlopende mens- en maatschappijopvattingen waarmee we in ook in onze tijd te maken hebben.
Hoe gaat NSC proberen om die dichter bij elkaar te brengen via het persoonsbegrip????
Tevens is me nog niet duidelijk hoe de handelingsfilosofie van NSC eruit gaat zien…
Bestaanszekerheid moet worden geboden…
Maar hoe?
En gaan we vanaf nu ook anders met de wereld om?
Hoe kunnen we als rijk land een voorbeeld gaan worden waar het een activisme richting derde wereld landen betreft?

Ach het zijn slechts enkele vragen die bij me opkomen als ik aan personalisme denk…..

  • Zie o. m Personalism Emmanuel Mounier, 1952
    * De rechten van de mens en de filosofie van de persoon Dr. A.J.M van Weers, Kok Agora, 1989
    * Staat en persoon . De politieke filosofie van Emmanuel Mounier. A.J.M van Weers, Delft 1987

 

 

 

 

 

 

Het personalisme van Omtzigt (1)

Er is een nieuwe politieke partij opgericht door Pieter Omtzigt en de zijnen: Nieuw Sociaal Contract.
Het is zoals ze zelf zeggen* een partij die een nieuwe beweging op gang wil brengen in de politiek en de samenleving. Volgens de oprichters gaat het daarbij om een grondhouding, die hartstochtelijk zoekt naar recht en waarheid en waarbij macht en tegenmacht weer in een gezonde balans zijn.
In art 2 en 3 van haar Statuut staan de grondgedachten en uitgangspunten. Uitdrukkelijk wordt in artikel 2 vermeld dat de partij uitgaat van een relationeel en personalistisch mensbeeld.
Verderop wordt gezegd: ‘Ons alternatief voor het heersende individualisme is het personalisme. In het personalisme staat, aldus de tekst, niet het individu met zijn eigenbelang centraal maar de mens als persoon- de mens in verbondenheid met zichzelf, met anderen en de omringende wereld. De partij ziet mensen als bezielde personen die zich tot elkaar verhouden met zorg. Ieder mens telt!’. Er wordt gesproken over integraal humanisme.
‘In de politiek vertaalt personalisme zich in het ordenen van de samenleving naar de belangrijkste eenheden gezin, gemeenschappen, organisaties, overheden in steeds wijdere kringen. De eerste en zwaarste verantwoordelijkheid ligt bij de eigen kring.’ En het maatschappelijk middenveld moet terugkomen.

Het personalisme en haar geschiedenis.
Toen ik las dat de nieuwe partij een personalistisch uitgangspunt hanteerde was ik zeer verrast, blij verrast*. Ik had me immers vrij uitgebreid met het personalisme beziggehouden tijdens mijn filosofiestudie eind jaren 90. Dat mondde uit in het boek: Recht doen aan de buurt, van de Stichting Maatschappij Veiligheid en Politie, uit 2001, waarin een hoofdstuk over een personalistische rechtsverkenning (pg 109 ev). Hierin stelde ik oa dat een wijk of buurt een democratie in het klein is en dat wanneer er geen of onvoldoende rekening wordt gehouden met de mensen die daar wonen bij het opleggen van regels en het toepassen en uitvoeren van sancties, het recht niet leeft en dus ook niet werkt.
Op pagina 111 heb ik mijn visie op het personalisme uiteengezet..
Zoals dat het recht een basis moet hebben in de menselijke gemeenschap. Die gemeenschap is een levende gemeenschap of bestaat uit gemeenschappen van personen.
En: ‘Een personalistisch perspectief doet recht aan het proces van levensvervulling en menswording en ziet de mens niet als statisch wezen maar als persoon in ‘wording’, door vallen en opstaan, door ervaring en reflectie op het handelen. Juist in het doen, in het handelen dat diakritisch is openbaart zich het ‘ethisch’ menszijn….

Waar komen deze gedachten en oriëntaties vandaan?
Omtzigt en de zijnen verwijzen naar de oorsprong van het personalisme en naar de Duitse gereformeerde theoloog, filosoof en pedagoog: Friedrich Schleiermacher (1768-1834), die vooral vernieuwende ideeën had over de opvoeding.
In ons land was dat Philip Kohnstamm (1875-1951), een natuurkundige, filosoof en pedagoog ( van afkomst joods die zich bekeerde tot het christendom) die de stelling huldigde: ‘Er is een levens- en wereldbeschouwing nodig, die midden in het sociale en politieke leven kan staan’.
Die behoefte aan een dergelijke levens- en wereldbeschouwing toonde zich ook in de jaren van de bezetting.
Degenen die zich in gijzeling bevonden in St. Michielsgestel waaronder de zoon van Philip Max Kohnstamm, de latere founding father van de EEG bleken behoefte te hebben aan een mensbeeld waarin zich de diverse levensbeschouwingen en religies konden herkennen.
Dat werd vervolgens de zgn ‘doorbraakgedachte’ genoemd.
Terwijl Omtzigt en de zijnen vooral de klemtoon leggen op de christelijke afkomst van het personalisme is de ‘doorbraakgedachte’ uiteindelijk in een diverse Sociaal democratische partij uitgemond….

Zelf vind ik de theorie van de oversnijdingen* van Emmanuel Mounier het meest interessant van het personalisme… In 1932 verscheen de eerste aflevering van het tijdschrift Esprit, waarvan Mounier de stichter was. Deze had een grote verscheidenheid aan medewerkers om zich heen verenigd. Wat hen bond was de ontevredenheid over de gevestigde wanorde, het besef dat de wereld in crisis verkeerde en dat een morele revolutie nodig was. Er waren medewerkers van protestantse, katholieke, joodse en oosters orthodoxe huize, men trof er auteurs van linkse en rechtse afkomst, anarchisten en marxistisch georiënteerden. socialisten en christen democraten. Mounier voelde zich gedwongen de beginselen die hen verenigden onder woorden te brengen. De integraliteit van hun bagage moest gegarandeerd blijven’.
Naar de overtuiging van Mounier moest het personalisme niet alleen een handelingsfilosofie zijn maar ook een filosofie van de ontmoeting en de communicatie.(pg 17).*

 

  • https: //t.co/nta3gRyvEt

* Zie ook  mijn blog : Ouwe koeien: het personalisme van Mounier , augustus 2021

*  Ik zal hier verder op ingaan in de volgende blog, deel 2

  • Zie De rechten van de mens en de filosofie van de persoon. Dr A.J.M van Weers Kok Agora 1989, pg 15ev

*

 

 

 

 

 

Dédain voor het recht

Op 17 mei j.l schreef ik in een Open brief aan Bibi Netanyahu oa:  Weet u meneer Netanyahu, we hebben hier net weer 4 en 5 mei gehad en de Holocaust herdacht. Wat we ons toen weer vooral realiseerden is hoe belangrijk het is in een democratische rechtsstaat te leven met een onafhankelijke rechterlijke macht, een onafhankelijke pers, een Grondwet en bescherming van minderheden. Dat respect voor je medemens van welke kleur, afkomst of geaardheid ook, zo cruciaal is, niet alleen voor die medemens maar ook voor jezelf en je eigen vrijheid, voor je kinderen en de generaties die na hen komen.

Inmiddels heeft een meerderheid in het Israëlisch parlement een wet aangenomen die  het Hoogste gerechtshof kallt stelt.
Het argument: het Gerechtshof zou niet democratisch zijn omdat het niet is verkozen door een meerderheid en wel wetten en hun uitvoering  kan dwarsbomen die door regering en parlement zijn aangenomen.
Israël heeft een speciale status omdat het land geen Grondwet heeft en er alleen sprake is van zgn basiswetten.
In de praktijk betekent dit dat de orthodoxen en rechts-extreme partijen het land overnemen, een heel eng idee voor iedereen die zichzelf als een modern burger ziet en inclusiviteit en humanitaire waarden serieus neemt..

Maar in zekere zin speelt het vraagstuk van de verhouding tussen verkozen politici en hun macht en de rechtspraak ook in dit land…
Want hoe serieus nemen politici en de regering(en) eigenlijk de rechtspraak?
En wordt er niet ook vaak op gehint dat de rechter niet gekozen is en dus niet gelegitimeerd om de politiek ‘dwars’ te zitten?

Op 3 december 2020 hield Thom de Graaf een toespraak bij het in ontvangst nemen van het boek: De rechter grijpt de macht. En andere misverstanden over de democratische rechtsstaat, van Geert Corstens en Reindert Kuiper.
De Graaf geeft diverse voorbeelden van verwijten van de kant van politici en de politiek dat de rechtspraak niet gelegitimeerd is om bepaalde uitspraken te doen die tegen de wens, het belang van diezelfde politiek/politici ingaan.
Zo noemde Geert Wilders de Hoge Raad na het Urgenda arrest een ‘Co2 -Raad vol met D66-ers’.
Een Kamerlid van een regeringspartij sprak na de stikstofuitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van ‘juridische haarkloverij’.
Op voorspraak van een andere regeringspartij stelde de Tweede Kamer een werkgroep in binnen de commissie van Justitie en Veiligheid die een rondetafelgesprek organiseerde over de vraag of Nederland een dikastocratie (een staat waarin de rechters de macht hebben ipv de gekozen bestuurders/politiek) in wording is.

De Graaf legt uit nadat hij heeft geconstateerd dat dit absoluut niet het geval is: “In een democratie is er sprake van een rule of law waartoe de law of majority zich zal moeten verhouden. Democratie en rechtsstaat horen immers bij elkaar. Democratie is meer dan alleen een meerderheidsoordeel. In een parlementaire democratie  vragen wij immers ook om transparantie, integriteit van besluitvormingsprocessen, politieke verantwoording en publieke controle’, aldus de Graaf.

Dat het bij die laatste vereisten gemakkelijk mis kan gaan en een kabinet dat op basis van de verkiezingen is geformeerd wettelijke regelingen aan zijn laars kan lappen, niet uitvoeren  of slechts een deel ervan dat als opportuun wordt beschouwd, en een Catshuisoverleg van een kleine club in feite het parlement kan overrulen laat Omtzigt zien in zijn indrukwekkende Thorbeckelezing van afgelopen april*.
Kortom het risico van een meerderheidspositie bemachtigen en vervolgens afglijden naar een ondemocratisch functionerende kleine club is ook in ons land niet langer denkbeeldig. Dat maakt ook duidelijk dat er so wie so behoefte bestaat een  een stevig rechterlijk controlemechanisme naast het parlementaire, zeker als dat laatste gefrustreerd wordt door een coalitie die de handen op elkaar houdt ter voorkoming van verkiezingen….

  • Nog op you tube te beluisteren 18 april j.l

 

Vakantie

Heel Nederland op vakantie.
Overal kom je de signalen tegen. In het OV zijn de dienstregelingen aangepast.
Tv programma’s zoals Buitenhof op zondag, die deze ledige dag enige structuur gaf…. van de buis.
Vrienden en familieleden naar de diverse buitenlanden.
En natuurlijk de vraag: wat ik zo al ging doen…
In elk geval niet vliegen, is geen antwoord, net zo min als: ik hoef niet weg want waarom zou ik?  Beide antwoorden zijn niet wat men wil horen..

Vakantie heeft wat met vacare te maken oftewel leeg maken… Het drukke overvolle leven te ontvluchten…..
Maar ik heb geen druk overvol leven..
Ik heb geen partner meer wat so wie so veel tijd scheelt, woon alleen en leef van mijn pensioen, geen drukke baan en zelfs mijn kleinkinderen zijn keurig elders ondergebracht als daar behoefte aan bestaat. Kortom nodig ben ik niet, mijn vrijheid is op mijn 77e onbeperkt!

Heerlijk zou Montaigne zeggen.
Montaigne leefde in de zestiende eeuw en trok zich terug in de toren van zijn kasteel om al zijn verplichtingen zoals daar waren zijn gezin, zijn kasteel, zijn maatschappelijke verplichtingen te ontvluchten en een volstrekte vrijheid te beleven tussen zijn boeken.
En hoewel hij, voor zijn tijd best uitzonderlijk, vooral veel van zijn twijfels en innerlijke onzekerheden verwoordde *en zichzelf in zijn schrijven volgens eigen zeggen niet echt serieus nam, wordt hij tot in onze tijd gelezen en bestudeerd.
Er zijn boeken over hem geschreven en er worden cursussen over hem gegeven.
Wat zegt Montaigne over reizen en over het je losmaken uit een druk leven?*
“Dikwijls denkt men zich van alle beslommeringen bevrijd te hebben, terwijl men ze alleen maar heeft veranderd. Wanneer men aan het hoofd van een familie staat, is het getob nauwelijks minder dan aan het hoofd van een gehele staat: waarmee de geest zich eenmaal bezighoudt, daarin gaat hij volledig op……… door ons van het Hof en het zakenleven los te maken, hebben we ons nog niet bevrijd van de voornaamste kwelgeesten van ons leven”. Hier citeert hij Horatius. In vertaling: “Het is het verstand en de wijsheid, die de zorgen verdrijft, niet een plaats met een weids uitzicht over de zee”*..

“Onze eerzucht, hebzucht, besluiteloosheid, angst en begeerten verlaten ons niet wanneer we van landstreek veranderen”.
“Iemand zei tegen Socrates dat  een zeker iemand er door zijn reis absoluut niet op vooruit gegaan was: “Dat wil ik wel geloven”, zei Socrates, “hij heeft zichzelf meegenomen”.

  • In Michel de Montaigne: De sporen van het vuur, Essay over liefde en lust, 1996 pg 53: Wat is een mens anders dan een vat vol tegenstrijdigheden en innerlijke tegenspraken?
  • Michel de Montaigne: Over vriendschap, Boom 2009, pg 61 en 62
    * Horatius, Brieven, 1,2,25-26, geciteerd op pg 62 van De vriendschap.

 

 

Erfenis van Rutte

Tijdens Nieuwsuur, mei 2021 beloofde Marc Rutte een andere, nieuwe bestuurscultuur. Hij had daar zelfs radicale ideeën over.
Wat zien we daar anno juli 2023 van terug?
Deze Ruttecultuur hield het volgende in:
1. Liegen werd tot kunst verheven. Als je het maar handig deed en vooral als je je meerderheid wist te behouden.  Bekend is zijn uitdrukking: daar heb ik geen actieve herinnering aan. Hij wist dit tot het eind toe vol te houden.
In de Kamer zei hij nog vol bravoure dat hij en zijn partij heus niks tegen kinderen van vluchtelingen  hadden en natuurlijk voor een humaan asielbeleid waren. Dezelfde avond bleek bij Nieuwsuur dat hij die woensdagavond 5 juli een papier had overlegd aan de Christen Unie en de inner circle van het kabinet waarin het voorstel stond om kinderen van oorlogsvluchtelingen anders te behandelen.
2. Uitdagen van autoriteit en grenzen opzoeken.
Je kijkt met je plannen niet naar wat kan binnen het bestaande recht, dus wat juridisch haalbaar is, maar je zoekt bewust de grenzen op en dan zie je wel waar het schip strandt bij de poortwachter van het (rechts) systeem nl de rechter.
Dan kan je vervolgens zeggen dat de rechter teveel op de stoel van de politiek gaat zitten, als je plan daar tegenstand ondervindt. Dat is oa gebeurd bij het vorige plan om gezinshereniging uit te stellen..
3. Triomfantelisme
Triomfantelisme betekent dat je je macht laat zien, de ander daarmee onder druk zet en als die ander zich dan bedreigd voelt triomf uitstralen.
Dat was dus die woensdagavond het geval met name ten aanzien van de Christen Unie.
Triomfantelisme is in de diplomatie taboe want iedereen weet dat je daarmee in onderhandelingen nooit ver komt.

Waar doet deze bestuurlijke vernieuwing aan denken?
Aan de onvolwassen puber die geen verantwoordelijkheid neemt, zich jokkebrokkend door het leven slaat en tenslotte lekker puh zegt tegen degene die hem een strobreed in de weg legt en het onderspit dreigt te delven…
Nu maar hopen dat deze nieuwe stijl van politiek bedrijven geen navolging kent.*

  • In Engeland wordt liegen tegenover het parlement wel degelijk afgestraft!