Op 9 augustus 2017 alweer schreef ik een blog over sjoemelen en zelfreinigend vermogen.
Daar moest ik aan denken toen ik deze week Zembla zag over het Openbaar Ministerie.
Nou wisten we al dat bij die organisatie heel wat aan de hand was zoals reorganisatieperikelen, liefdesperikelen en andere narigheid. Immers liefde op de werkplek of in elk geval tussen collega’s kan behoorlijk desastreus uitpakken als de integriteit van de organisatie in het geding is. (Dat heb ik al vermeld in een blog van 8 juni 2018 waar ik aan deze liefde bij het Openbaar Ministerie refereerde.) Overigens excuses voor de verwijzingen maar als je al enige jaren bezig bent blogs te schrijven krijg je toch de neiging in herhaling te vervallen.
Het onderwerp van deze week is er niet minder belangrijk om.
Zembla had dit keer een rechtsstatelijk onderwerp. Dat kom je niet zo vaak meer tegen, een rechtsstatelijk onderwerp.
“Wat kan het het volk schelen, als ze maar gepakt worden, die criminelen!”, zo tegen Sinterklaastijd zijn simpele rijmsels wel op hun plaats. Maar helaas is dat toch de tijdgeest waar we steeds meer mee te maken krijgen.
Maar niet alleen het volk, maar ook de rechterlijke macht gaat mee in die trend.
Terwijl in de jaren zeventig de klassieke rechtsstaatgedachte steeds meer aanhang kreeg, dat wil zeggen de zorg voor de rechten van de burgers tegenover een overheid die het monopolie op geweld heeft, draaide dat in de jaren negentig juist om.

Ik ben daar als voorzitter van de Coornhert Liga getuige van geweest en wij hebben ons er ook tegen verzet, tegen die trend, maar dat was boter aan de galg gesmeerd (toepasselijke uitdrukking in dit verband).
Terwijl een vormfout in het proces-verbaal of andere strafvordering-fouten het OM en ook de politie kwamen te staan op een vrijspraak van de verdachte in de tijd vóór de omwenteling, is nu, zo begrijp ik van Peter van Koppen, hoogleraar rechtssociologie en deskundige op het terrein van misstappen en fouten bij politie en OM, sprake van een “premie op liegen”.
Onterecht gebruik van geweld door de politie, verhoren die absoluut niet door de beugel kunnen, intimidatie, tunnelvisie, noem maar op, ze kunnen gewoon plaatsvinden zonder dat dat een echt probleem oplevert.
Fouten gemaakt door een Officier van Justitie die een zgn verdachte die blijkt geen verdachte te zijn, levenslange ellende opleveren, zijn geen reden om de man of de vrouw niet te promoveren tot een nog belangrijkere functie binnen het OM.
Inmiddels is er toch door enige druk een Reflectiekamer Toezichtsorgaan Kwaliteitsontwikkeling opgericht, hele mond vol, waarin oa ook een rechter en een advocaat zitting hebben.
De bedoeling is absoluut niet om een soort interne beroepscontrole uit te oefenen met eventuele sanctiemogelijkheid, maar om  onderzoek te doen naar vormverzuim-zaken en of daar patronen in zitten. Officieren die fouten maken worden daarvoor niet afgestraft.
Volgens advocaat Knoops betekent het dat nu de rechter de fouten van Officieren afdekt en er geen echt toezichthoudend orgaan is, de rechtsstaat bergafwaarts gaat.
Kortom het zelfreinigend vermogen van het OM maar ook van de overheid schiet hier tekort.
Een overheid die wel het officiële geweldsmonopolie heeft maar de toepassing ervan niet meer behoorlijk kan of wil verantwoorden, zal op den duur, lijkt me, in de eigen staart bijten.

Ik denk overigens dat die tijd allang is aangebroken.
Burgers, boeren en buitenlui die de overheid niet meer vertrouwen handelen zelf wel hun zaakjes af.
Ze bedreigen bestuurders al of niet op sociale media, passen geweld toe als hen dat wat lijkt (bv een provinciehuis binnendringen) en voelen steeds vaker voor eigenrichting omdat er “anders toch niks wordt gedaan”.
En het controlemechanisme van de burger op de politie is de mobiele camera en zijn de sociale media geworden.
Overal worden die gehanteerd en dat betekent ook dat politiemensen ‘op heterdaad’ kunnen worden betrapt.
Dan wordt niet een Justitiële weg bewandeld maar via de sociale media worden de betreffende agenten aan de schandpaal genageld.
Hoezo recht, hoezo rechtsgang?
Willen we zo’n samenleving?
Misschien komt het door mijn leeftijd maar ik zou toch liever opteren voor een toegankelijke en zorgvuldige rechtsgang, waarin natuurlijk fouten kunnen worden gemaakt, maar waar zoveel controlemechanismen zijn ingebouwd dat die fouten niet tot verwoesting van levens kan leiden en dat degenen die ze maken op zijn minst hiervan rekenschap moeten afleggen.
Wie weet brengt dat toch wat meer rust in deze roerige tijden.