Er was een tijd en nu spreek ik als oudje uit de oude doos dat een ethisch principe gold dat je als mens je bescheiden moest opstellen. Het ging er niet om te scoren maar iets zinnigs of in klassieke termen iets ‘goeds’ te doen.
Zo stond bv het opbouwwerk in het teken van de zogenaamde ‘helden van de terugtocht'( (zie Hans Magnus Enzensberger ). Het ging er daarbij om ‘mensen in hun kracht te zetten’ als doelstelling en je daarna terug te trekken als professional.
In de pedagogie ging het erom kinderen te ‘begeleiden’ naar hun volwassenheid in plaats dat er via bv de godsdienst werd ingeramd dat ze hun ouders moesten eren hun leven lang.
De wetswinkel waaraan ik begin jaren zeventig deelnam wilde de leemte in de rechtshulp attaqueren. Was die eenmaal ‘opgelost’ dan kon de wetswinkel zichzelf opheffen… etc
Overigens was ook een partij als D’66 opgericht met het idee om staatkundige vernieuwingen te realiseren en zichzelf dan op te heffen!
Ook in de wetenschap was het zaak jezelf niet op de voorgrond te plaatsen maar kritisch onderzoek te doen en dat centraal te stellen.

Inmiddels is er al decennia sprake van een andere neoliberale ethiek die  materiële winst en hebzucht centraal stelt.
Paul Verhaeghe heeft in zijn boek Identiteit duidelijk aangegeven hoe die nieuwe ethiek eruit ziet en wat die voor het individu betekent.
Als je niet ‘geslaagd’ bent , ben je een loser en heb je dat aan jezelf te wijten. Immers jij en alleen jij moet ‘beter zijn dan de ander’.  Scores tellen en vooral hoe je jezelf in de markt zet!
Dat leidt uiteindelijk tot de zogenaamde Borderline times, waar Dirk de Wachter het over heeft. ‘In een cultuur van zogenaamde authenticiteit en narcistische zelfverwerkelijking raken mensen blind voor zaken die het zelf overstijgen en die nu juist een voedingsbodem vormen voor een rijk zelf’, aldus de Wachter. ‘Het ik is de maat geworden van alle dingen’ stelt de Wachter.
Als je als wetenschapper, professional, politicus ed in deze tijd voor de camera’s je onzekerheid laat zien en de (juiste) vragen stelt, hoef je niet te rekenen op onderzoeksgeld, steun voor je instelling of op meer kiezers….

Ik ben beter, belangrijker, interessanter en tegenwoordig kun je jonger daar ook bij scharen, is dus het leidend beginsel geworden van deze tijd met al zijn psycho- sociale consequenties vandien. (zie ook vorige blogs)
Misschien nog erger is het ‘Wij zijn beter’, een stelling die nog steeds in allerlei varianten opgeld doet.
Vroeger ging het duidelijk om klassen en de superioriteit van rassen zoals in het geval van slavernij maar ook bij het kerstenen van ‘barbaren’ door de christelijke missiezenders.
Nu zien we extreem rechts opkomen met zijn White lives matter, geprojecteerd op de Erasmusbrug.

De behoefte om anderen als minder te bestempelen werd onnavolgbaar beschreven door Norbert Elias die het onderzoek naar gevestigden en buitenstaanders in 1939 het licht deed zien in  Het civilisatieproces; sociogenetische en psychogenetische onderzoekingen.
Als we kijken naar hoe we nu anno 2023 in Europa met vluchtelingen omgaan van buiten Europa hoeven we zijn werk er maar bij op te slaan…

Maar ook de manier hoe nu vrouwen en meisjes worden behandeld door de Taliban in Afghanistan door ze steeds verder weg te drukken uit het openbare leven (ze worden uit parken geweerd, kunnen hun scholen niet afmaken etc) doet reminiscenties ontstaan aan de ontmenselijking van Joden uit 40-45…
Hetzelfde geldt voor Iran natuurlijk…
Of hoe de Russen nu omgaan met de Oekraïners…
Tja, …………..Weinig nieuws onder de zon?
Misschien moet ik het boek van Rutger Bregman toch nog eens lezen: De meeste mensen deugen…..?