“Voor de mens is geen redding mogelijk, anders dan zijn redding als het leven te beschouwen. Verlok, verschalk en omarm het lijden als een onverschrokken bondgenoot.”
“Het stille, langzame lijden van het leven is je waarachtige kompas. Ze dwingt je af te dalen naar je diepste zelf en de fundamenten van je bestaan, op zoek naar verandering, meedogenloos te ondergraven. Lijden is de nacht voor de ochtend van de vreugdevolle bevrijding.”
Als u lezer nu denkt dat ik me heb bekeerd en deze tekst uit de preek komt die ik afgelopen zondag heb beluisterd, dan vergist u zich.
Deze teksten zijn afkomstig uit het boek Het tekort van het teveel van Damiaan Denys.
Zijn boek was net af voordat de Corona-crisis uitbrak en wat betreft het lijden werd hij dus op zijn wenken bediend.
In dit boek signaleert hij de paradox van het te veel willen van de mens en zich daarmee tekort doen.
Het is een evaluatie van de psychiatrie en een uiterst kritisch betoog over medicalisering van de geestelijke gezondheidszorg. Wat dat betreft deed het me aan de oude, door hem niet geciteerde Ivan Illich denken met zijn zogenaamde ‘iatrogene ziekten’, dat zijn ziekten die door de medicalisering en de medische zorg worden veroorzaakt in plaats van verholpen.
Ook kwam de tijd van de antipsychiatrie met Jan Foudraine en zijn boek Wie is van hout bij mij bovendrijven naar aanleiding van bv een tekst als: “De wetenschappelijke kennis van voorspellende factoren voor behandeluitkomsten ontbreekt in de psychiatrie”.
Denys geeft achtereenvolgens aan wat er allemaal mankeert aan de onmogelijke combinatie van marktwerking en regulering in de zorg en stelt dat we te maken hebben met een ‘failliet mensbeeld’ namelijk een mens als producerend product.
Ook dat kwam me bekend voor.
Ik dacht meteen aan de term ‘Verdinglichung’, het tot ding/object maken van de mens, een begrip dat al speelde bij Adorno van de zogenaamde ‘Kritische Schule’ en je ook terug kunt vinden bij de dialogische filosofie van Levinas.
Denys denkt dat we er een stuk beter aan toe zijn als we onze ziel beter leren kennen.
Overigens houdt hij er niet van om psychisch lijden bespreekbaar te maken.
Van Denys moet je dus liever in stilte lijden.
Wel merkwaardig overigens dat hij in zijn conclusies de psychiatrie niet af wil schaffen en zelfs ook de medische kant ervan benadrukt door deze als juist het overblijvende specialisme te willen zien.
Zelf ben ik geneigd na lezing van zijn boek het over een andere boeg te gooien.
Drie maal contact met een psychiater heeft me geleerd dat hij/zij op zijn best een goede praatpaal is waarbij ik mijn hart kan uitstorten en die af en toe iets zinnigs zegt waardoor ik me gezien en erkend voel.
Maar zoiets kan op vele manieren worden bereikt lijkt me.
Aanstaande 17 september ligt het boek Een zinvol leven; de mens en zijn verhaal in de boekhandel.
Het is het tweede boek over zingeving van Fokke Obbema die zeer verschillende mensen heeft geïnterviewd over hun definitie van zin en zinvolheid.
Ik mocht één van hen zijn en ik moet zeggen dat het gesprek met Obbema van twee uur me meer heeft gedaan dan de diverse gesprekken met de psychiater die ik me nog herinner.
Het was inspirerend en bemoedigend en de ziel, maar natuurlijk ook het lijden, kwamen uitgebreid aan bod! Waarvoor bij deze nog dank Fokke!
Mijn creatieve voorstel zou dan ook zijn om eens bij de evaluatie van de huidige GGZ goed te kijken of er niet meer Fokkes kunnen worden ingezet om het verhaal van mensen met psychische klachten te aanhoren, het te verwoorden en naar hen terug te koppelen.
Niks in stilte lijden, Denys!
PS: ik zal in mijn volgende blog doorgaan op het thema zieltogend.
Want dat ben ik met Denys eens: er is heel wat zieltogends op het moment en ook veel tekort van het teveel!