Gister, 5 april, de uitzending van de VPRO gezien over de toekomst na Corona met Lidewij Edelkoort, trendvoorspeller en de psychiater Dirk de Wachter.
Een uitzending die me van allerlei kanten werd aangeraden.
Beide zagen dat er in de toekomst meer of weer plaats zou zijn voor, ik noem het maar het menselijke in de mens, voor het dichtbije.
Voor mij heel herkenbaar. Ik heb me al 20 jaar terug met het personalisme beziggehouden, uitmondend in het boek: Recht doen aan de buurt in 2001.
Het was het resultaat van een onderzoek naar het vinden van recht in de buurt en die buurt was de Indische buurt in Zwolle.
“Het gaat er in het personalistisch gedachtegoed om een onvermijdelijk ordening en samenbinding tot stand te brengen, zo dat de diepte van het menszijn, van het persoon zijn wordt erkend,” zo schreef ik daar op pag 112.
Niet het individu als autonoom subject maar juist de persoon die zich op een holistische manier verhoudt tot anderen en de eigen ‘ziel’ maakt van het personalisme een stroming die vlak na de Tweede Wereldoorlog erin slaagde mensen van verschillende culturele achtergronden en religieuze overtuigingen te verbinden.
Zo was in Frankrijk Emmanuel Mounier degene die, zelf van katholieke huize, een kring om zich heen verzamelde van joden, moslims, christenen en humanisten.
Bij ons is de familie Kohnstamm met Max Kohnstamm en Philip Kohnstamm een familie waarin het personalisme een duidelijke plaats had. Van huis uit joods, zat Max Kohnstamm in de oorlog in Michielsgestel samen met andere gegijzelden van diverse pluimage en zij hebben uiteindelijk in Nederland de doorbraakgedachte geïmplementeerd, iets waar ze uitgebreid over hadden kunnen nadenken in hun gijzeling-oord.
Ook is Max Kohnstamm met anderen de grondlegger geweest van de Europese Gemeenschap. Philip Kohnstamm, de stamvader zogezegd, de vader van Max, natuurkundige, filosoof en pedagoog werd christen en is bekend geworden als grondlegger van de wetenschappelijke pedagogiek en didactiek in Nederland.
En de latere Flip Idenburg van dezelfde tak, werd de bekende bedenker van sociale vernieuwing te beginnen in Rotterdam en schreef: ‘Sociale vernieuwing, een Copernicaanse wending in het denken’.
Bij hen allen was er een duidelijke notie aanwezig van het belang van een zgn verbindende en integrale aanpak die ook praktisch was, gericht op het handelen. Want volgens het personalisme openbaar zich de ethiek juist in het handelen in plaats van in de theorie.
Frans Denkers’ is er met zijn postuum gepubliceerde boek: Moreel kompas van de politie ook een voorbeeld van. Hij liet zien dat juist politiemensen in hun handelen en de beslissingen die ze dan nemen, soms in een split second, hun moreel kompas raadplegen.
Ook Levinas met Totaliteit en Oneindigheid en zijn ontmoeting met de Ander, die ons van ons veilige, gemakzuchtige pad afbrengt maar juist daardoor het Zelf aan onszelf openbaart, sluit bij deze filosofische stroming aan van na de Tweede Wereldoorlog.
De behoefte juist toen om van een totaal ander waarden-schema uit te gaan waarin de menselijke waarde weer centraal werd gesteld los van afkomst of levensbeschouwing, was zeer nadrukkelijk aanwezig en resulteerde in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

Lidewij zag ons weer achter het weefgetouw en voor ons eigen kostje zorgen en stelde de globalistische en kapitalistische economie aan de kaak, Dirk de Wachter stelde zich wat gereserveerder op en hoopte alleen maar dat we de crisis zouden gebruiken om de waarde van het echte menselijke nl het fysieke contact weer opnieuw te ontdekken.
Toch voorzag ik ook nog wel wat haken en ogen.
Immers behalve hele mooie en ontroerende en lieve initiatieven, constateer ik ook dat een ontwikkeling die al sterk in gang was gezet zoals digitalisering, op afstand communicatie via WhatsApp en filmpjes etc zich alleen maar hevig versterkt in deze Corona-tijd.
Ik betrap me erop dat ik, die altijd erg aan privacy hechtte, inmiddels uitgebreid app en Facetime en Zoom met mijn kleinkinderen.
Voorzover ik een kleinkind zie, waarschuwt hun moeder terecht dat ze niet te dicht bij oma mogen komen.
Een levend mens is dus gevaarlijk geworden en kan een virus bij zich dragen. Zal dat ons als mens nog banger maken voor fysiek contact dan we al waren of zoals De Wachter denkt ons dit contact en het dichtbije juist sterker laten waarderen?
En ten tweede: de richting van de diverse samenlevingen naar een totalitair stelsel, een surveillance-staat, wordt alleen maar verder versterkt onder de dreiging van Corona.
Het virus is immers, zo wordt vooral van wetenschappelijke kant betoogd, beter onder controle te krijgen als we de totale bevolking onder controle krijgen en dat kan dus nu beter nu we over zoveel meer data beschikken. Camera’s overal en drones kunnen de mensen in de gaten houden. In China, dat zich er nu op voor laat staan dat het het virus heeft bedwongen, is een mens gereduceerd tot levend of wandelend risico dat strikt in de gaten wordt gehouden. Israël volgt nauwgezet.
Ik ben geen trendvoorspeller, maar het lijkt mij dat we met zijn allen nog steeds en nu scherper dan ooit de democratische rechtsstaat in de gaten moeten houden.
Ik vind het een goed teken dat Halsema juist in dat verband vindt dat er voldoende rechterlijke capaciteit moet zijn en blijven om beslissingen van het gezag juist in deze tijd te kunnen beoordelen en te controleren.
Laten we lief zijn voor elkaar maar ook alert!