Het was afgelopen maandag 27 januari 75 jaar geleden dat Auschwitz werd bevrijd en dat feit werd groots herdacht zowel in ons land als in Auschwitz zelf.
Vooral de herdenking in Auschwitz vond ik indrukwekkend omdat oud-kampgevangenen de wereldleiders letterlijk de les lazen over democratie, de noodzaak rechten van minderheden te respecteren en mensenrechten.

Eén van hen gaf helder aan dat Auschwitz indertijd niet uit de lucht kwam vallen en dat er heel wat aan oplopende discriminatie en uitsluiting aan vooraf was gegaan.
Hoe gaan we anno 2020 om met rechten van minderheden in Europa en elders?
Als ik de serie van Geert Mak over Europa  kijk word ik daar niet echt vrolijk van.
In een land als Denemarken dat wij altijd nog associëren met een progressieve en ruimhartige verzorgingsstaat word je dubbel gestraft als je als aanvrager van de Deense nationaliteit een verkeersovertreding maakt. Niet alleen krijg je een boete maar je kan nog weer 5 jaar extra wachten op die nationaliteit, als je hem al krijgt.
Oost Europa is doodsbang voor de invasie van moslims en andere vluchtelingen en Nederland is nog steeds in de ban van het door Paul Scheffer in 2000 opgeworpen multiculturele drama. Hijzelf, inmiddels getrouwd met een Marokkaans-Belgische vrouw, zegt trouwens dat hij het essay nu anders had geschreven en dat hij meer bezig is met wat mensen bijeen kan brengen omdat een gedeelde toekomst zwaarder telt dan een verdeelde herkomst.
Maar dezelfde Scheffer heeft nog vorig jaar gewaarschuwd voor een oncontroleerbare migratie met een demografisch doemscenario.
En tenslotte: Hoe kan het toch zijn dat een land als Israël waar juist zoveel aandacht is voor de Holocaust en de Auschwitz-herdenking, recent een basiswet heeft aangenomen waarin de Arabische minderheid maar ook buitengewoon loyale minderheden als de Bedoeïenen officieel tot tweederangsburgers worden verklaard?

Kortom wat hebben we eigenlijk van Auschwitz geleerd? Joden en niet joden, mensen dus maar vooral hun leiders, zoals in zo grote getale daar in Polen bijeen, waar het nationalistische PIS de scepter zwaait?
Genocide, de fabrieksmatige vernietiging van een heel volk, is toch iets anders zult u zeggen, dan oog voor de problemen die het samenleven van mensen met verschillende achtergronden met zich mee kan brengen?

Ik wijs in dat verband op een paar ingewikkeldheden:
In de eerste plaats moeten we niet vergeten dat juist een succesvolle integratie van bijv joden in Duitsland kon leiden tot wat Evelien Gans heeft genoemd: ‘Gojse nijd’.
Ook in Nederland zien we dat Marokkanen die het hier erg goed doen zich het meest gediscrimineerd voelen (zie de serie van NRC over dit onderwerp).
Minderheden kunnen het zelden goed doen. Als ze geen werk hebben en verpauperen worden ze om die reden verketterd en gecriminaliseerd, als ze het goed  doen, pikken ze de banen weg van anderen etc.
Dan viert al gauw het complotdenken hoogtij.
Minderheden lenen zich bovendien goed voor een politiek van verdeel en heers en afleidingsmanoeuvres van echte problemen. Als het slecht gaat met de economie wat is dan verleidelijker dan om minderheden de schuld te geven?
Tenslotte  denk ik dat een factor die meespeelt is, dat goed nieuws geen nieuws is en dat we geneigd zijn als integratie en ontmoeting succesvol verlopen, daar geen aandacht aan te besteden.
Maar als we het er met elkaar over eens zijn dat een andere leefstijl, religie en cultuur niet zomaar en vanzelf mixt met die van de zgn gevestigden, waarom doen we dan niet meer aan community building?

In mijn eigen wijk IJburg hebben vooral buurtbewoners zich enorm ingezet om de integratie van statushouders tot een succes te maken. Daar zijn ze ruimschoots in geslaagd en wethouder Groot Wassink heeft het project zelfs een voorbeeldproject genoemd!
En wat krijgen ze als ze het project willen borgen en subsidie aanvragen?
Een nee van het stadsbestuur… Waarom?
Mijn wat cynische conclusie: het gevaar van een opstand in de wijk is geweken.
De hoge toon, negatieve uitingen op de sociale media, agressie en dreiging met geweld, ze winnen het in de publieke aandacht allang van sociabiliteit, idealisme en integere inzet van zoveel vrijwilligers.
Misschien wordt het tijd dat schip te keren en wat meer aandacht en ook geld ter beschikking te stellen van diegenen die naar verbinding streven en het hart op de goede plaats hebben, met de herdenking van de bevrijding in het achterhoofd.