De afgelopen tijd las ik twee inspirerende boeken: Actieve hoop van Joanna Macy en Chris Johnstone en Morele ambitie van Rutger Bregman.
Het eerste boek heeft als ondertitel: Hoe de chaos onder ogen zien met onvermoede veerkracht en creativiteit.
Het gaat over de vraag: hoe hoop te houden in een tijd van een planetaire noodsituatie.
De auteurs maken een onderscheid tussen de Grote Ontrafeling, Business as Usual en de Grote Ommekeer.
In het Future Earth Risks Perceptions Report 2020, waar zij naar verwijzen, waarschuwde een groep van meer dan 200 wetenschappers uit 54 landen dat de botsende gevolgen van klimaatverandering, extreme weersfenomenen, achteruitgaande ecosystemen, voedselcrisissen en zoetwatertekorten samen optreden en elkaar versterken en ons op weg zetten naar een wereldwijde systemische ineenstorting.
In een onderling verbonden wereld heeft ineenstorting in een bepaald gebied rimpeleffecten die van invloed zijn op andere systemen, aldus Macy en Johnstone.
Maar in plaats dat we dit tot ons door laten dringen , gaan we door met wat Macey en Johnstone noemen:
Business as Usual.
Daarbij gaan we ervan uit dat het geen enkel verschil maakt wat we doen, we kunnen de wereld niet veranderen.
Bovendien heeft het geen zin je druk te maken over de verre toekomst aangezien we dan al dood zijn. (In mijn kennissen- en vriendenkring heet dat:’ Het zit mijn tijd wel uit en na mij de zondvloed’.)
Dichtbij deze onverschillige houding ligt: De problemen van andere volkeren, landen en soorten zijn niet de onze.
Die opvatting wordt ondersteund door een nog bedenkelijkere: Het leven is ongelijk en sommige levens zijn belangrijker dan andere.
En tot slot: Economische groei is essentieel voor voorspoed en consumptie is goed voor de economie. Ook economisch: De natuur is een hulpbron voor menselijke doeleinden.
Hoe kunnen we volgens Macey en Johnstone uit de vastgeroeste positie van Business as Usual komen?
“Verbondenheid met voorouders en met toekomstige generaties tilt ons uit het microplaatje van Business as Usual en plaatst ons in een meer waarheidsgetrouw en uitgebreid verhaal”. (pg 166)
Dit betekent een verruiming van ons tijdskader.
En stellen zij: “een fantastisch voordeel van het verruimen van ons tijdskader is dat daardoor een besef van mogelijkheden ontstaat”. (pg 171)
Ecologische intelligentie betekent volgens de auteurs denken in termen van diepe tijd – een tijdscontext die ons hele verhaal omvat.
Leren in een groter tijdsbestek te leven, opent ons voor nieuwe bondgenoten en bronnen van kracht. Onze voorouders kunnen onze bondgenoten zijn, en wijzelf, als de voorouders van toekomstige generaties, kunnen ook voor hen de rol van bondgenoot spelen.
Door toekomstige wezens een stem te geven, brengen we hen dichterbij op een manier die ons helpt om door hun perspectief geleid te worden.
Aldus Macey en Johnstone.
Kijken we naar de boodschap van Bregman dan komt hij aardig in de buurt.
Hij geeft zes tekenen dat een gewoonte misdadig kan zijn zoals:
– We hebben allang gehoord wat er mis mee is
– We zeggen dat het nu eenmaal zo gaat
– We duiken weg voor ongemakkelijke feiten
_ We maken de tegenstanders van de gewoonte belachelijk
_ We vinden het lastig om de gewoonte uit te leggen aan onze kinderen
_ We vermoeden dat toekomstige generaties haar barbaars zullen vinden. (pg 202
Het wijkt iets af maar lijkt toch ook aardig op de kenmerken van Business as Usual. Bij hem is morele ambitie belangrijk, de morele ambitie om niet te blijven stilstaan bij een misdadige gewoonte maar er zelf actief mee aan de slag te gaan, tegenkracht te bieden en het goede te doen.
Interessant is ook bij Bregman dat hij Radicale compassie erg belangrijk vindt.
Hij zegt: “We beschouwen alle wezens met bewustzijn als leden van onze morele kring. Ze zijn allemaal uniek en waardevol, en hebben een onvoorwaardelijk recht om te leven en te floreren.
Daarom willen we ons mededogen verbreden, en zoveel mogelijk mensen en dieren helpen. We geven ook om toekomstige generaties van mensen en dieren en proberen om goede voorouders te zijn”.
Dat is wat Grootouders voor het klimaat willen.
Ze willen af van Business as Usual in het licht van dat streven namelijk een goede voorouder te willen zijn en wie wil dat nu eigenlijk niet?
Een goede voorouder willen zijn heeft wat mij betreft niets te maken met links of rechts maar met geloven in een toekomst voor het nageslacht in brede zin oftewel de mensheid.
Bregman neemt er de dieren bij want zegt hij: “Is het oké om je kinderen voor te lezen uit boekjes over vrolijke koetjes en kalfjes, terwijl de gemiddelde westerling ieder jaar zijn halve gewicht aan dieren uit de bio-industrie verorbert”? (pg203)