In Trouw van 20 juni legt Paul Depla, burgemeester van Breda, die door de PvdA gevraagd was om te onderzoeken hoe de partij het verlies van de verkiezingen te boven kan komen, uit hoe dat zou moeten.
De PvdA zou weer een brede volksbeweging moeten worden die naast en met de mensen opkomt voor ieders bestaanszekerheid. Depla vindt dat de PvdA niet langer een klassieke bestuurderspartij moet zijn en geen eigen zuiltje moet worden.
“Dan doe je,” aldus Depla, “geen recht aan waar de partij ooit voor is opgericht en wat nog steeds van betekenis is, namelijk dwars door de bevolkingsgroepen heen mensen binden”.
René Cuperus van de Wiardi Beckman Stichting stelt in dat kader ook dat traditioneel de sociaal-democraten de lijm in de samenleving vormden met hun ideaal van egalisering en volksverheffing. “Dat verbindende dreigt nu weg te vallen terwijl de kloven tussen burgers groeien.”
Wat was dat ideaal van verbinding?
Daarvoor moeten we terug naar 1942, toen in mei van dat jaar een grote groep vooraanstaande Nederlanders door de Duitsers gevangen werd genomen en overgebracht naar het kamp Beekveld in Sint-Michielsgestel. In dat kamp ontstond een discussiegroep onder leiding van Wim Schermerhorn, bestaande uit vooraanstaande leden van politieke partijen. Deze groep, bekend als de Heeren Zeventien, overlegde in het diepste geheim over partijpolitieke vernieuwing na het einde van de oorlog.
Die vernieuwing resulteerde in een politieke vernieuwingsbeweging, de Nederlandse Volksbeweging, die in 1945 direct na de Tweede Wereldoorlog werd opgericht.
De NVB-ers brachten een aanzienlijke hoeveelheid publicaties uit waarin zij schetsten hoe de samenleving diende te worden ingericht. Het betrof het zogenaamde personalistisch socialisme, geïnspireerd door het personalisme van Denis de Rougemont.
Om ideologieën zoals het fascisme en het communisme voor goed uit te sluiten had de NVB het doel het politieke landschap in Nederland te vernieuwen. In het verzuilde politieke landschap moest een doorbraak plaatsvinden: de politiek moest niet meer beheerst worden door de tegenstelling tussen christelijke en seculiere partijen en kiezers moesten niet meer slechts langs scheidslijnen van hun eigen zuil stemmen.
In het kader van deze nieuwe volksbeweging ging in 1946 de SDAP met de veel kleinere Vrijzinnig Democratische Bond en de Christelijk-Democratische Unie samen in de PvdA.
Kijken we nu naar de huidige “verzuiling”, Depla noemt het “netflixisering”, groepjes die in hun eigen informatiebubbels leven met elk hun eigen politieke partij, dan zien we dat opnieuw de PvdA de breedte en de doorbraak zoekt.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat Cuperus wijst op het succes van Macron die met zijn
volksbeweging allerlei burgers uit heel verschillende netwerken en groepen weet aan te spreken. Hij doorbreekt daarmee de waterscheiding tussen rechts en links en zet “personen” in zijn parlement die het respect van hele verschillende groepen mensen genieten, niet vanwege de partij waarbij ze zijn aangesloten maar vanwege hun levenservaring en levenshouding.
Denis de Rougemont (protestant) behoorde ook tot de groep rond de personalist Emmanuel Mounier (katholiek) die met zijn blad Esprit als spreekbuis van de Franse personalisten een groep mensen om zich heen verzamelde: katholieken, protestanten, joden, moslims en seculieren, mensen die de persoon centraal stelden. De persoon is in de visie van Mounier iemand die niet als het individu door autarkie en isolement wordt gekenmerkt maar juist in relatie staat tot de gemeenschap en zich voortdurend ontwikkelt.
Hij is “geëngageerd” en neemt actief stelling in concrete vraagstukken.
De personalisten keerden zich tegen iedere vorm van totalitarisme. Geconfronteerd met kapitalisme, individualisme maar ook collectivisme stelt Mounier er zijn personalisme tegenover in Le personnalisme (1949).
Bekende personalisten zijn : Willem Banning, Philip Kohnstamm maar ook Max Kohnstamm, één van de grondleggers van de Europese Gemeenschap, Max Scheler,
Hermann Cohen, Hendrik Brugmans, een filosoof als Emmanuel Levinas e.a.
Misschien is het niet verbazingwekkend dat juist in Frankrijk, het land van Rougemont en Mounier, er nu een brede volksbeweging met socialistisch personalistische trekken zijn sporen trekt door de Franse politiek en misschien is het ook niet verbazingwekkend dat onze huidige PvdA verbinding en het overstijgen van de versplinterde verzuiling (in de woorden van Depla) nu centraal gaat stellen naast het belangrijke oogmerk van bestaanszekerheid.