In mijn vorige blog schetste ik naar aanleiding van de projectie van een antisemitische verdachtmaking op het Anne Frankhuis het antwoord van  Theodor Herzl op het ‘joodse vraagstuk’ oftewel antisemitisme en wel een joods nationaal huis.
Dat joods nationaal huis is er gekomen in de gedaante van een joodse nationale staat Israël en als zodanig erkend door de VN maar dat heeft niet het einde betekend van antisemitisme. Er kwam een vorm van antisemitisme in de zin van anti- Israëlisch enthousiasme bij. Daarbij werden Israël ‘s problemen met Arabieren en (gevluchte)Palestijnen geëxporteerd naar joden in de diaspora voor wie eigen beveiliging steeds meer noodzakelijk werd.

Maar wat zat er nu eigenlijk precies achter dat idee van Herzl in zijn tijd? Was het een puur (rationele) oplossing voor een eeuwenoude haat tegen joden, het idee om het joodse volk te verkassen? Of was er nog een andere achterliggende gedachte?

In Theodor Herzl and the foundation of the Jewish State van Shlomo Avineri uit 2008 vind ik het antwoord.
Herzl heeft in 1984 het toneelstuk geschreven: The new Ghetto, zoals Avineri stelt “not one bounded by stone walls, but by a barricade built inside the Jewish soul”.
Op pg 79 ev schetst Avineri dat de hoofdpersoon in het stuk in de christelijke samenleving tegelijkertijd te maken krijgt met veel meer mogelijkheden op economisch en cultureel vlak als met vormen van verachting. Juist die merkwaardige mix heeft in joden een overweldigend verlangen tot stand gebracht om te excelleren en daarmee vernederingen ongedaan te maken. Avineri wijst er op dat dat thema veel voorkomt in wat Herzl geschreven heeft, zowel zijn fictie als non fictie*.
Joden zijn beschermd door de wet en worden niet meer vervolgd sinds de ’emancipatie’ die door Napoleon als eerste is ingezet maar in zekere zin zijn mèt de genoemde (onderhuidse) verachting de muren geïnternaliseerd (eigen vertaling)*.
In de New Ghetto voert Herzl in feite een pleidooi voor zelf emancipatie of auto emancipatie zoals twaalf jaar daarvoor Leo Pinsker had bepleit in zijn pamflet Auto-Emancipation.

Je zou dus kunnen zeggen dat Herzl zijn droom van zelf emancipatie oftewel dat je als jood (openlijk) jezelf kon zijn, je niet hoefde aan te passen aan een in wezen vijandige cultuur of jezelf te bewijzen als waardevol, gerealiseerd zag in een eigen nationaal huis, dat bovendien beschutting bood tegen fervent antisemitisme*.

Helaas kunnen we anno 2023 zeggen dat het ‘jezelf kunnen zijn’ als jood in Israël flinke scheuren vertoont en een verdeeld gezicht.
Dat maakt met name Gregg Carlstrom duidelijk in How long will Israel survive? The threat from within uit 2017 en is door Hannah Ahrendt in haar essays vlak na de Tweede Wereldoorlog en verzameld in  Het zionisme bij nader inzien uit 2005 op visionaire wijze voorspeld*.

• Misschien is dat het antwoord op de vraag die André Agsterribbe in zijn meest recente boek opwerpt hoe het komt dat Joden zo vaak Nobelprjjswinnaars waren, zie: André Agsterribbe: De Joodse bijdrage, Aspekt, 2022.
• In Herman Cohen: Jood in Palestina uit 1995 schetst hij dat ook in Nederland in de jaren 1933- 1939 het idee van veel joden was dat ‘openlijk voor je jood-zijn uitkomen het anti-semitisme bevorderde'(pg 23)
• Avineri pg 82: “It was not the trial of Dreyfus, but Herzl ‘s long analysis of the failure of emancipation and the rise of German and Austrian anti-Semitism that led him to his radical conclusions.
• Ahrendt had een ander doel voor ogen niet een nationale staat maar een joods cultureel centrum dat als inspiratie zou kunnen dienen voor alle joden in andere landen. Zie vrede of wapenstilstand in het Midden- Oosten? januari 1950. Zij vreesde zeer voor het uitlopen op een militaire dictatuur en het afhankelijk worden van financiële en andere steun van Amerikaanse joden.