Nu op het Anne Frankhuis een antisemitische tekst is geprojecteerd (en via Telegram is verspreid), wordt het eens tijd om een duik in het verleden te nemen.
En wel 127 jaar terug.
In 1886 schreef  Theodor Herzl Der Judenstaat. Het boek, dat geldt als als het zionistisch geschrift par excellence beschrijft indringend, aldus de flap bij De Jodenstaat, hoe het groeiende anti-semitisme de joden noopt om zich bij elkaar in een staat te vestigen.
Als je het boek leest krijg je echter de indruk dat het idee van een staat voor Joden als panacee tegen het antisemitisme niet zozeer van de Joden zelf kwam maar als project werd geïnitieerd door Herzl persoonlijk, die daarbij nog dacht aan Argentinië en Palestina.
Hij meende dat wat hij noemde ‘het joodse vraagstuk’ (overal waar Joden zich vestigen in aanzienlijke aantallen zal volgens hem het joodse vraagstuk (oftewel anti-semitisme J.H) bestaan), zou worden opgelost als de Joden een thuisland hadden dat wil zeggen ‘een volkenrechtelijk gewaarborgde soevereiniteit over een voor onze gerechtvaardigde behoeften toereikende landstreek’.

De projectie van een antisemitische leus op een zo vol symboliek geladen gebouw als het Anne Frankhuis geeft in elk geval aan dat het panacee van Herzl, helaas kun je zeggen, niet heeft gewerkt.
De staat Israël is gevestigd en erkend maar verhindert niet dat het antisemitisme terug is van niet weg geweest (hooguit tijdenlang verstopt onder een laag schuldgevoel en morele codes)*.
Daarbij gaat het niet om de aanzienlijke aantallen waar Herzl het over heeft maar over nog slechts een fractie van het aantal Joden van vóór de oorlog en bovendien voornamelijk ‘geassimileerd’.

Wel hebben we een periode gekend waarbij de politiek van de staat Israël zeker na 1967 (en permanente bezetting van de West bank) een anti Israëlisch enthousiasme (zoals Bram de Swaan het noemde) op gang heeft gebracht bij links en de noodzaak van intensieve beveiliging tegen aanslagen in de diaspora door pro Palestijnse groepen.

Je kan dus nu anno 2023 zeggen dat er diverse soorten van antisemitisme bestaan en bestonden.
1)Het christelijke en klassieke anti-judaisme dat vooral te maken heeft met de veronderstelde moord op (de overigens joodse)Jezus en de weigering van Joden om zich te bekeren.
2)Het anti-semitisme dat als woord is uitgevonden door Wilhelm Marr, die aan het eind van de 19 e eeuw de Bond van Anti-Semieten oprichtte. Shlomo Avineri geeft in zijn boek Theodor Herzl and The Foundation of the Jewish State, aan dat dat anti-semitisme juist onder (Duitse) intellectuelen en studenten groeide en gebaseerd was op het sociaal darwinistische gedachtegoed, gecombineerd met de gevoelde bedreiging die uitging van het succes van de emancipatie van de Joden in de 19e eeuw*.
3) Het anti-semitisme of anti Israëlisch enthousiasme , voortgekomen uit de identificatie van ‘links’ en moslims met de Palestijnse slachtoffers van  de Israëlische politiek *.

Inmiddels blijkt er dus een vierde variant te komen uit de hoek van extreem rechts die je het ‘samenraapsel anti-semitisme’ zou kunnen noemen.
Een belangrijk aspect hierbij zou wel eens kunnen zijn wat Evelien Gans heeft genoemd de zogenaamde ‘gojse nijd’, oftewel de jaloezie op het Joodse slachtofferschap.
Kijken we naar de projectie op de Erasmusbrug waar ook werd verwezen naar anti-semitische websites en nu deze op het Anne Frank gebouw, dan lijkt me een link naar de anti vaxers- en boerenbeweging niet uit de lucht gegrepen. De anti- vaxers en de boeren van de Farmer Defence Force met Marc van den Oever als leider gebruiken het slachtofferschap van Joden uit de Tweede Wereldoorlog om aandacht op te eisen voor hun eigen ‘deerniswekkende’ positie .
Het is een kleine stap om vervolgens te stellen dat die Joden het heus niet erger hadden dan zij nu, niet moeten zeuren en geen aanspraak kunnen maken op het ultieme slachtofferschap! Eén stap verder en Anne Frank heeft haar dagboek helemaal niet geschreven, overigens niet ondergedoken gezeten en de Holocaust is een verzinsel.

In de volgende Herzl revisited zal ik ingaan op andere elementen van zijn gedachtegoed.

* Vooral vanaf de jaren zestig na het Eichmann proces en de publiciteit van dien en de boeken van de Jong over de Tweede Wereldoorlog

*In zijn boek wijst Avineri op het darwinistisch gedachtegoed met zijn tweedeling van mensen in superieure en inferieure rassen. En ook Herzl verwijst naar de emancipatie van de joden als bron van antisemitisme. Zie pg 37: In de landen waar het anti-semitisme het sterkst is, is het het gevolg van de emancipatie der joden. Hij noemt ‘causa remota’ en ‘causa proxima’. Het eerste is dat ‘wij in de Middeleeuwen het vermogen tot assimileren verloren hebben, de causa proxima onze overproductie van intellectuele middengroepen…..’.

*. Kritiek uit joodse progressieve hoek op de Israëlische politiek kwam en komt voort uit het zogenaamde ‘lering’ beginsel. Dit is het ethische beginsel dat een groep of volk geleerd moet hebben van het eigen lot en daardoor een morele plicht heeft anderen niet aan te doen wat het zelf heeft ervaren, gecombineerd met een sterk gevoel van verantwoordelijkheid als jood om niet werkeloos toe te kijken als de staat waarmee men zich verbonden voelt door de eigen achtergrond mensenrechten onvoldoende respecteert.