In mijn vorige blog ging ik al in op het personalisme van Omtzigt en de zijnen zoals dat tot uiting komt in het document dat de partij Nieuw Sociaal Contract liet verschijnen.
Opvallend in de reacties op dit stuk is dat de commentatoren zoals Bas Heijne *(zie NRC van dit weekend) en Sjoerd de Jong (24 augustus in zijn column) het personalisme scharen onder cultureel conservatisme (Heijne) en christelijk antirevolutionair gedachtegoed, maar tevens stelt de Jong dat het personalisme staat in een brede, ook katholieke traditie die zich afzet tegen liberalisme en materialisme.
Zonder af te willen doen aan de christelijke roots van het personalisme wil ik me in deze blogs toch verzetten tegen het simplisme van de christelijk conservatieve framing van het personalisme.
Zoals al in mijn vorige blog genoemd verwijs ik naar de ‘doorbraakgedachte’ van de St Michielsgestel gijzelaars, de Kohnstamm’s , Philip en Max (joodse roots) en vooral het gedachtegoed van Emmanuel Mounier (zie vorige blog).
Daar komen ook mijn kritische kanttekeningen bij het document van NSC vandaan.
Ik had het al even over Mounier’s theorie van de oversnijdingen.
In het document van NSC wordt het volgende gezegd over het personalisme: “Ons alternatief voor het heersende individualisme is het personalisme. In het personalisme staat niet het individu met zijn eigenbelang centraal maar de mens als persoon, de mens in verbondenheid met zichzelf, met anderen en de omringende wereld”.
Kijken we naar de normatieve theorie van het personalisme van Mounier dan staan een aantal waarden centraal*:
1. Waardigheid van ieder levend wezen, belangrijker dan leven zelf. Daarvoor staat een mens pal en in die zin toont hij zich als persoon onafhankelijk.
2.Dialoog en samenwerking tussen aanhangers van verschillende mens- en maatschappijopvattingen, die noch totalitair noch extreem relativistisch zijn staan centraal. (Dus niet speciaal of alleen christelijk)
3. Het personalisme is een handelingsfilosofie; in het(gezamenlijk)handelen openbaart zich de ethiek.
4. Verabsolutering van het menselijke.
5. Verantwoordelijkheid.
6. Streven naar gerechtigheid en waarheid (en onderkenning en verwerping van de crisis waarin de samenleving verkeert).
Wat betreft het personalisme van Omtzigt en de zijnen mis ik:
Zowel het accent op de onafhankelijkheid van de persoon waar het betreft het pal staan voor de waardigheid van ieder levend wezen, dus ook het leven van al diegenen die buiten dit land in een underdog positie leven, vluchten ed, maar ook de waardigheid van andere levende wezens om ons heen of van de aarde zelf, die bij uitstek leven voortbrengt. Wel lees ik iets over omringende wereld, maar wat wordt hier bedoeld?
Ik vind in het stuk van NSC geen ecologisch perspectief.
Noch vind ik een manier waarop politiek gedeald wordt met de uiteenlopende mens- en maatschappijopvattingen waarmee we in ook in onze tijd te maken hebben.
Hoe gaat NSC proberen om die dichter bij elkaar te brengen via het persoonsbegrip????
Tevens is me nog niet duidelijk hoe de handelingsfilosofie van NSC eruit gaat zien…
Bestaanszekerheid moet worden geboden…
Maar hoe?
En gaan we vanaf nu ook anders met de wereld om?
Hoe kunnen we als rijk land een voorbeeld gaan worden waar het een activisme richting derde wereld landen betreft?
Ach het zijn slechts enkele vragen die bij me opkomen als ik aan personalisme denk…..
- Zie o. m Personalism Emmanuel Mounier, 1952
* De rechten van de mens en de filosofie van de persoon Dr. A.J.M van Weers, Kok Agora, 1989
* Staat en persoon . De politieke filosofie van Emmanuel Mounier. A.J.M van Weers, Delft 1987