Er is een nieuwe politieke partij opgericht door Pieter Omtzigt en de zijnen: Nieuw Sociaal Contract.
Het is zoals ze zelf zeggen* een partij die een nieuwe beweging op gang wil brengen in de politiek en de samenleving. Volgens de oprichters gaat het daarbij om een grondhouding, die hartstochtelijk zoekt naar recht en waarheid en waarbij macht en tegenmacht weer in een gezonde balans zijn.
In art 2 en 3 van haar Statuut staan de grondgedachten en uitgangspunten. Uitdrukkelijk wordt in artikel 2 vermeld dat de partij uitgaat van een relationeel en personalistisch mensbeeld.
Verderop wordt gezegd: ‘Ons alternatief voor het heersende individualisme is het personalisme. In het personalisme staat, aldus de tekst, niet het individu met zijn eigenbelang centraal maar de mens als persoon- de mens in verbondenheid met zichzelf, met anderen en de omringende wereld. De partij ziet mensen als bezielde personen die zich tot elkaar verhouden met zorg. Ieder mens telt!’. Er wordt gesproken over integraal humanisme.
‘In de politiek vertaalt personalisme zich in het ordenen van de samenleving naar de belangrijkste eenheden gezin, gemeenschappen, organisaties, overheden in steeds wijdere kringen. De eerste en zwaarste verantwoordelijkheid ligt bij de eigen kring.’ En het maatschappelijk middenveld moet terugkomen.

Het personalisme en haar geschiedenis.
Toen ik las dat de nieuwe partij een personalistisch uitgangspunt hanteerde was ik zeer verrast, blij verrast*. Ik had me immers vrij uitgebreid met het personalisme beziggehouden tijdens mijn filosofiestudie eind jaren 90. Dat mondde uit in het boek: Recht doen aan de buurt, van de Stichting Maatschappij Veiligheid en Politie, uit 2001, waarin een hoofdstuk over een personalistische rechtsverkenning (pg 109 ev). Hierin stelde ik oa dat een wijk of buurt een democratie in het klein is en dat wanneer er geen of onvoldoende rekening wordt gehouden met de mensen die daar wonen bij het opleggen van regels en het toepassen en uitvoeren van sancties, het recht niet leeft en dus ook niet werkt.
Op pagina 111 heb ik mijn visie op het personalisme uiteengezet..
Zoals dat het recht een basis moet hebben in de menselijke gemeenschap. Die gemeenschap is een levende gemeenschap of bestaat uit gemeenschappen van personen.
En: ‘Een personalistisch perspectief doet recht aan het proces van levensvervulling en menswording en ziet de mens niet als statisch wezen maar als persoon in ‘wording’, door vallen en opstaan, door ervaring en reflectie op het handelen. Juist in het doen, in het handelen dat diakritisch is openbaart zich het ‘ethisch’ menszijn….

Waar komen deze gedachten en oriëntaties vandaan?
Omtzigt en de zijnen verwijzen naar de oorsprong van het personalisme en naar de Duitse gereformeerde theoloog, filosoof en pedagoog: Friedrich Schleiermacher (1768-1834), die vooral vernieuwende ideeën had over de opvoeding.
In ons land was dat Philip Kohnstamm (1875-1951), een natuurkundige, filosoof en pedagoog ( van afkomst joods die zich bekeerde tot het christendom) die de stelling huldigde: ‘Er is een levens- en wereldbeschouwing nodig, die midden in het sociale en politieke leven kan staan’.
Die behoefte aan een dergelijke levens- en wereldbeschouwing toonde zich ook in de jaren van de bezetting.
Degenen die zich in gijzeling bevonden in St. Michielsgestel waaronder de zoon van Philip Max Kohnstamm, de latere founding father van de EEG bleken behoefte te hebben aan een mensbeeld waarin zich de diverse levensbeschouwingen en religies konden herkennen.
Dat werd vervolgens de zgn ‘doorbraakgedachte’ genoemd.
Terwijl Omtzigt en de zijnen vooral de klemtoon leggen op de christelijke afkomst van het personalisme is de ‘doorbraakgedachte’ uiteindelijk in een diverse Sociaal democratische partij uitgemond….

Zelf vind ik de theorie van de oversnijdingen* van Emmanuel Mounier het meest interessant van het personalisme… In 1932 verscheen de eerste aflevering van het tijdschrift Esprit, waarvan Mounier de stichter was. Deze had een grote verscheidenheid aan medewerkers om zich heen verenigd. Wat hen bond was de ontevredenheid over de gevestigde wanorde, het besef dat de wereld in crisis verkeerde en dat een morele revolutie nodig was. Er waren medewerkers van protestantse, katholieke, joodse en oosters orthodoxe huize, men trof er auteurs van linkse en rechtse afkomst, anarchisten en marxistisch georiënteerden. socialisten en christen democraten. Mounier voelde zich gedwongen de beginselen die hen verenigden onder woorden te brengen. De integraliteit van hun bagage moest gegarandeerd blijven’.
Naar de overtuiging van Mounier moest het personalisme niet alleen een handelingsfilosofie zijn maar ook een filosofie van de ontmoeting en de communicatie.(pg 17).*

• https: //t.co/nta3gRyvEt

* Zie ook  mijn blog : Ouwe koeien: het personalisme van Mounier , augustus 2021

*  Ik zal hier verder op ingaan in de volgende blog, deel 2

• Zie De rechten van de mens en de filosofie van de persoon. Dr A.J.M van Weers Kok Agora 1989, pg 15ev

*

Op 17 mei j.l schreef ik in een Open brief aan Bibi Netanyahu oa:  Weet u meneer Netanyahu, we hebben hier net weer 4 en 5 mei gehad en de Holocaust herdacht. Wat we ons toen weer vooral realiseerden is hoe belangrijk het is in een democratische rechtsstaat te leven met een onafhankelijke rechterlijke macht, een onafhankelijke pers, een Grondwet en bescherming van minderheden. Dat respect voor je medemens van welke kleur, afkomst of geaardheid ook, zo cruciaal is, niet alleen voor die medemens maar ook voor jezelf en je eigen vrijheid, voor je kinderen en de generaties die na hen komen.

Inmiddels heeft een meerderheid in het Israëlisch parlement een wet aangenomen die  het Hoogste gerechtshof kallt stelt.
Het argument: het Gerechtshof zou niet democratisch zijn omdat het niet is verkozen door een meerderheid en wel wetten en hun uitvoering  kan dwarsbomen die door regering en parlement zijn aangenomen.
Israël heeft een speciale status omdat het land geen Grondwet heeft en er alleen sprake is van zgn basiswetten.
In de praktijk betekent dit dat de orthodoxen en rechts-extreme partijen het land overnemen, een heel eng idee voor iedereen die zichzelf als een modern burger ziet en inclusiviteit en humanitaire waarden serieus neemt..

Maar in zekere zin speelt het vraagstuk van de verhouding tussen verkozen politici en hun macht en de rechtspraak ook in dit land…
Want hoe serieus nemen politici en de regering(en) eigenlijk de rechtspraak?
En wordt er niet ook vaak op gehint dat de rechter niet gekozen is en dus niet gelegitimeerd om de politiek ‘dwars’ te zitten?

Op 3 december 2020 hield Thom de Graaf een toespraak bij het in ontvangst nemen van het boek: De rechter grijpt de macht. En andere misverstanden over de democratische rechtsstaat, van Geert Corstens en Reindert Kuiper.
De Graaf geeft diverse voorbeelden van verwijten van de kant van politici en de politiek dat de rechtspraak niet gelegitimeerd is om bepaalde uitspraken te doen die tegen de wens, het belang van diezelfde politiek/politici ingaan.
Zo noemde Geert Wilders de Hoge Raad na het Urgenda arrest een ‘Co2 -Raad vol met D66-ers’.
Een Kamerlid van een regeringspartij sprak na de stikstofuitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van ‘juridische haarkloverij’.
Op voorspraak van een andere regeringspartij stelde de Tweede Kamer een werkgroep in binnen de commissie van Justitie en Veiligheid die een rondetafelgesprek organiseerde over de vraag of Nederland een dikastocratie (een staat waarin de rechters de macht hebben ipv de gekozen bestuurders/politiek) in wording is.

De Graaf legt uit nadat hij heeft geconstateerd dat dit absoluut niet het geval is: “In een democratie is er sprake van een rule of law waartoe de law of majority zich zal moeten verhouden. Democratie en rechtsstaat horen immers bij elkaar. Democratie is meer dan alleen een meerderheidsoordeel. In een parlementaire democratie  vragen wij immers ook om transparantie, integriteit van besluitvormingsprocessen, politieke verantwoording en publieke controle’, aldus de Graaf.

Dat het bij die laatste vereisten gemakkelijk mis kan gaan en een kabinet dat op basis van de verkiezingen is geformeerd wettelijke regelingen aan zijn laars kan lappen, niet uitvoeren  of slechts een deel ervan dat als opportuun wordt beschouwd, en een Catshuisoverleg van een kleine club in feite het parlement kan overrulen laat Omtzigt zien in zijn indrukwekkende Thorbeckelezing van afgelopen april*.
Kortom het risico van een meerderheidspositie bemachtigen en vervolgens afglijden naar een ondemocratisch functionerende kleine club is ook in ons land niet langer denkbeeldig. Dat maakt ook duidelijk dat er so wie so behoefte bestaat een  een stevig rechterlijk controlemechanisme naast het parlementaire, zeker als dat laatste gefrustreerd wordt door een coalitie die de handen op elkaar houdt ter voorkoming van verkiezingen….

• Nog op you tube te beluisteren 18 april j.l

Heel Nederland op vakantie.
Overal kom je de signalen tegen. In het OV zijn de dienstregelingen aangepast.
Tv programma’s zoals Buitenhof op zondag, die deze ledige dag enige structuur gaf…. van de buis.
Vrienden en familieleden naar de diverse buitenlanden.
En natuurlijk de vraag: wat ik zo al ging doen…
In elk geval niet vliegen, is geen antwoord, net zo min als: ik hoef niet weg want waarom zou ik?  Beide antwoorden zijn niet wat men wil horen..

Vakantie heeft wat met vacare te maken oftewel leeg maken… Het drukke overvolle leven te ontvluchten…..
Maar ik heb geen druk overvol leven..
Ik heb geen partner meer wat so wie so veel tijd scheelt, woon alleen en leef van mijn pensioen, geen drukke baan en zelfs mijn kleinkinderen zijn keurig elders ondergebracht als daar behoefte aan bestaat. Kortom nodig ben ik niet, mijn vrijheid is op mijn 77e onbeperkt!

Heerlijk zou Montaigne zeggen.
Montaigne leefde in de zestiende eeuw en trok zich terug in de toren van zijn kasteel om al zijn verplichtingen zoals daar waren zijn gezin, zijn kasteel, zijn maatschappelijke verplichtingen te ontvluchten en een volstrekte vrijheid te beleven tussen zijn boeken.
En hoewel hij, voor zijn tijd best uitzonderlijk, vooral veel van zijn twijfels en innerlijke onzekerheden verwoordde *en zichzelf in zijn schrijven volgens eigen zeggen niet echt serieus nam, wordt hij tot in onze tijd gelezen en bestudeerd.
Er zijn boeken over hem geschreven en er worden cursussen over hem gegeven.
Wat zegt Montaigne over reizen en over het je losmaken uit een druk leven?*
“Dikwijls denkt men zich van alle beslommeringen bevrijd te hebben, terwijl men ze alleen maar heeft veranderd. Wanneer men aan het hoofd van een familie staat, is het getob nauwelijks minder dan aan het hoofd van een gehele staat: waarmee de geest zich eenmaal bezighoudt, daarin gaat hij volledig op……… door ons van het Hof en het zakenleven los te maken, hebben we ons nog niet bevrijd van de voornaamste kwelgeesten van ons leven”. Hier citeert hij Horatius. In vertaling: “Het is het verstand en de wijsheid, die de zorgen verdrijft, niet een plaats met een weids uitzicht over de zee”*..

“Onze eerzucht, hebzucht, besluiteloosheid, angst en begeerten verlaten ons niet wanneer we van landstreek veranderen”.
“Iemand zei tegen Socrates dat  een zeker iemand er door zijn reis absoluut niet op vooruit gegaan was: “Dat wil ik wel geloven”, zei Socrates, “hij heeft zichzelf meegenomen”.

• In Michel de Montaigne: De sporen van het vuur, Essay over liefde en lust, 1996 pg 53: Wat is een mens anders dan een vat vol tegenstrijdigheden en innerlijke tegenspraken?
• Michel de Montaigne: Over vriendschap, Boom 2009, pg 61 en 62
  * Horatius, Brieven, 1,2,25-26, geciteerd op pg 62 van De vriendschap.

Tijdens Nieuwsuur, mei 2021 beloofde Marc Rutte een andere, nieuwe bestuurscultuur. Hij had daar zelfs radicale ideeën over.
Wat zien we daar anno juli 2023 van terug?
Deze Ruttecultuur hield het volgende in:
1. Liegen werd tot kunst verheven. Als je het maar handig deed en vooral als je je meerderheid wist te behouden.  Bekend is zijn uitdrukking: daar heb ik geen actieve herinnering aan. Hij wist dit tot het eind toe vol te houden.
In de Kamer zei hij nog vol bravoure dat hij en zijn partij heus niks tegen kinderen van vluchtelingen  hadden en natuurlijk voor een humaan asielbeleid waren. Dezelfde avond bleek bij Nieuwsuur dat hij die woensdagavond 5 juli een papier had overlegd aan de Christen Unie en de inner circle van het kabinet waarin het voorstel stond om kinderen van oorlogsvluchtelingen anders te behandelen.
2. Uitdagen van autoriteit en grenzen opzoeken.
Je kijkt met je plannen niet naar wat kan binnen het bestaande recht, dus wat juridisch haalbaar is, maar je zoekt bewust de grenzen op en dan zie je wel waar het schip strandt bij de poortwachter van het (rechts) systeem nl de rechter.
Dan kan je vervolgens zeggen dat de rechter teveel op de stoel van de politiek gaat zitten, als je plan daar tegenstand ondervindt. Dat is oa gebeurd bij het vorige plan om gezinshereniging uit te stellen..
3. Triomfantelisme
Triomfantelisme betekent dat je je macht laat zien, de ander daarmee onder druk zet en als die ander zich dan bedreigd voelt triomf uitstralen.
Dat was dus die woensdagavond het geval met name ten aanzien van de Christen Unie.
Triomfantelisme is in de diplomatie taboe want iedereen weet dat je daarmee in onderhandelingen nooit ver komt.

Waar doet deze bestuurlijke vernieuwing aan denken?
Aan de onvolwassen puber die geen verantwoordelijkheid neemt, zich jokkebrokkend door het leven slaat en tenslotte lekker puh zegt tegen degene die hem een strobreed in de weg legt en het onderspit dreigt te delven…
Nu maar hopen dat deze nieuwe stijl van politiek bedrijven geen navolging kent.*

• In Engeland wordt liegen tegenover het parlement wel degelijk afgestraft!

Kinderen uit oorlogsgebieden
houd je vast
volgens onze (inmiddels ex-) premier
zijn jullie tot last

Jullie bevolken al enige tijd
zijn engste dromen
hij is zo bang dat jullie komen
hij haalt echt alles uit de kast!

Het Kinderverdrag in de prullenbak
zijn eigen kabinet geeft hij de zak
iedereen roept ach en wee
wie neemt hij in zijn ramkoers mee???

Paparazzi en sensatiebelusten
storten zich vol animo
op het politieke schouwtoneel

Zelfs keurige Nieuwsuurjournalisten
zitten al verlekkerd bij Wilders te vissen
of hij niet met wat extreem rechtse heren
de o zo verschrikkelijke asielcrisis kan gaan bezweren

De vreemdeling heeft het weer eens gedaan
nu alles maar dan ook alles door toedoen
van deze Rutte is misgegaan

Het oude liedje wordt  weer eens van stal gehaald
en heeft nu al tijden alle koppen gehaald

Kinderen kinderen
trek het je niet aan
het is in Europa
dat welvarende Europa
al zo vaak misgegaan

Hoezo mensenrechten,
hoezo humaan?????

Afgelopen vrijdag publiceerde het SCP zijn rapport: Sceptische visies in het coronadebat.
Het is bedoeld om inzicht te geven in het toenemende wantrouwen tegen de overheid en hoe we dit kunnen verbeteren.
De portée is dat zowel de overheid en de gevestigde instituties en media zich onvoldoende verdiepten in wat de complotdenkers werkelijk bezielt oftewel ‘begrijpend luisteren’ in plaats van hen zwart te maken of weg te zetten als ‘wappies’.

Een aardig recent voorbeeld van dat ‘begrijpend luisteren’ liet Petra Grijzen zien in Focus van zaterdag 17 juni.
Zij duikt in de wereld van de complotdenkers met de vraag: kunnen complottheorieën de democratie bedreigen en wat doen we eraan?
Ze volgde dit keer Frans Heslinga, die zichzelf compleetdenker noemt op zijn eigen website en daarop stelt dat hij visies combineert en ontwikkelt voor een betere samenwerking in harmonie met mensen, dieren en natuur.
Zo één twee drie is nog niet duidelijk waar hij het precies over heeft maar wel dat hij drie lezingen per week geeft en behoorlijk actief is.

Wat draagt hij uit?
Dat de aarde plat in plaats van rond is, is voor hem zogezegd ‘gefundenes fressen’.
Petra volgde zijn lezing nauwgezet en stelde hem na afloop vragen, precies zoals het SCP dat wenselijk vond.
Zich openstellend voor een waarheid die de hare niet was, deed ze vanaf het begin van het programma (oa in zijn auto) haar best hem te begrijpen althans zeker niet af te wijzen..
Heel vriendelijk vroeg ze in dat evaluatiegesprekje na afloop waarom hij het zo opvallend vaak over Soros en Rothschild had gehad in zijn verhaal over de platte aarde…
U bent toch geen antisemiet vroeg ze heel voorzichtig…
Welnee hoezo, ontkende hij..
Petra: “Nou ja we weten dat dat tot hele erg dingen kan leiden zoals een Holocaust”….
Frans: “Die heeft toch helemaal niet plaatsgevonden!” Dit met een stelligheid waarmee hij ongetwijfeld zijn visie dat de aarde plat is had verdedigd.
Daar schrok Petra toch wel van.
Hier trek ik een grens, zei ze nog dapper…
Dat ze inmiddels een half uur was opgetrokken in een tv programma met een Holocaustontkenner, wat in feite voor hem reclame voor zijn zaak betekende, kwam niet aan de orde.
Holocaustontkenning is hier te lande een strafbare vorm van discriminatie en is door de Hoge Raad in 1997 verboden verklaard.
Dat zou dus qua thematiek zeker op zijn site moeten zijn vermeld, maar ja dat doet hij dus wijselijk niet.

Wat mij betreft toont deze bijzonder vriendelijke en open houding van de Nieuwsuur journalist Grijzen aan hoe naïef journalisten soms kunnen zijn in hun behoefte zich te verdiepen in de ‘andere’ waarheid. Maar ook hoe gevaarlijk zoiets kan uitpakken.
Ik citeer de column van Sjoerd de Jong in NRC van vandaag:’ Wat is er zo sceptisch aan ‘çoronascepsis’?
“Het SCP klaagt dat de onderzochte dagbladen (waaronder de NRC) een “conflictmodel” hanteerden. Je zou zeggen: het was net andersom. Terwijl de media, net zo uit het lood geslagen als de overheid, amechtig achter de feiten aanholden, stonden ze al te boek als Lügenpresse”.

Is je zoekterm op internet: ‘dromen waarmaken’ dan krijg je van alles zoals:
Voeg je aan droom het woord waarmaken toe dan praat je over het volgen van je hart en doen waar je echt gelukkig van wordt.

Of: Om je dromen waar te maken dien je een inspirerend toekomstbeeld voor jezelf te bedenken om in beweging te komen. Zorg dat je iets vindt waardoor je geïnspireerd raakt en volg je hart.

Het ritselt van de praktische tips zoals: 10 tips om je droom te realiseren of 7 droom-waarmakende Tips op een rij. Of: Dromen waarmaken? Zo komt je Droom 100 procent uit.

Dromen waarmaken is hier te lande duidelijk een verdienmodel. Misschien staat het trouwens voor de amerikanisering van het Westen,  met zijn volgzame navolging van het idee van de ‘American dream’.

Kijken we naar het Beginselprogramma van de VVD dan wordt het begrip droom niet gebruikt maar wel van belang wordt gevonden dat mensen iets buitengewoons maken van hun leven om hun leven niet zomaar voorbij te laten gaan, maar het juist met verve te leven. De VVD wil er zijn voor ieder die iets van zijn of haar leven wil maken..

Klinkt allemaal heel aantrekkelijk natuurlijk maar wat nu als wordt gezegd:
“Het moeilijke in deze tijden is: idealen, dromen, mooie verwachtingen komen nog niet op of ze worden door de gruwelijkste werkelijkheid getroffen en zo totaal verwoest”. (Anne Frank, Achterhuis, 20 juli 1944)

20 juni j.l was het Wereldvluchtelingendag*. Dan wordt gevierd de kracht en moed van mensen die hun thuisland zijn ontvlucht om te ontsnappen aan conflicten en vervolging.
Inmiddels heeft hun aantal meer dan 100 miljoen bereikt.
Zij ontvluchten hun land uit pure noodzaak, maar ook hebben ze de kracht en moed om te proberen een andere toekomst te realiseren voor hen en hun kinderen.

Dat is nog eens een droom, een verlangen! Om in vrijheid te willen leven en daar vreselijk veel voor over te hebben… Het zijn de mensen die iets van hun leven willen maken, die proberen niet passief hun (vreselijke) lot af te wachten. Het zijn de initiatiefnemers, de doorzetters, vaak ook degenen die nog over wat geld beschikken en/of een opleiding hebben afgemaakt…
Het zou de VVD moeten aanspreken.
Maar zoals Anne al opmerkte in 1944  die hoop, die verlangens komen nog niet op of ze worden totaal verwoest..
Dat hebben we dus net weer zien gebeuren met de honderden vrouwen en kinderen die het leven lieten in het ruim van de gammele vissersboot vlak voor de Griekse kust.
Zij waren allen op zoek naar een leven in vrijheid, een leven waarin hun kinderen een toekomst hadden en moesten het met de dood bekopen.

Ach zal u misschien zeggen voor mij is een droom waarmaken iets heel anders: bv een jaar een wereldreis* maken of bv een gezonken Titanic bekijken met een onderzeeboot…

Tja…….

*Ik wil hierbij nog even een ode uitbrengen op een jeugdig loper van de Nacht van de Vluchteling nl mijn schoonzoon Remco Kouwenhoven!

* Zie de uitstekende column van Asha ten Broeke in de Volkskrant van vrijdag 23 juni.
Zij haalt Adegbeye aan die stelt: “Hedendaagse grenzen functioneren als plekken van uitsluiting voor een ieder die geacht wordt het niet waard te zijn om de wereld naar believen te doorkruisen”.
Dat verschijnsel is overigens niet gebonden aan hedendaagsheid (zie hierboven citaat van Anne Frank).

Journalist en onderzoeker Jeroen Smit oa schrijver van Het Grote Gevecht en De Prooi muntte de term ‘slimme schapen’ in Buitenhof van een week geleden.
Wat wordt met slimme schapen bedoeld volgens hem?
Slimme schapen zijn de managers in het bedrijfsleven die  wel slim zijn maar niet uit de kudde durven te gaan. Zij runnen de wereld aldus Smit.
Wat we nodig hebben in deze tijd van klimaatcrisis is mensen, leiders die voorop durven lopen, die over de moed en verbeelding beschikken om toe te werken naar een andere economie, op een andere leest geschoeid.
We moeten nu echt een begin maken met anders consumeren en produceren, volgens deze bevlogen visionair.
Klimaatdoelen zouden volgens hem ‘beprijsd’ moeten worden. Het vlees zou in 2035  30 tot 40 procent duurder moeten worden.
En onder de 800 kilometer wordt er niet meer gevlogen.
We maken geen nieuw plastic meer en geen fossiele verbrandingsmotoren…
Verder zou je de moed moeten hebben zaken te benoemen die NIET over geld gaan!

Ik dacht onmiddellijk aan het boek van Michael J. Sandel: Het onbehagen in de democratie, een herziene versie van het gelijknamige boek uit 1996.
Een politiek die moraal en religie te veel buiten beschouwing plaatst, genereert al snel haar eigen ontgoocheling. En: Een politieke agenda zonder inhoudelijk moreel discours is een van de symptomen van de publieke filosofie van de procedurele republiek. (pg 291)
Sandel spreekt over ‘financialisering’ van de economie waarin niet langer arbeid en productie centraal staan maar (flits) kapitaal, dat over een geglobaliseerde wereld heen flitst terwijl mensen, burgers er in toenemende mate geen invloed meer op hebben (mijn termen).
Dat creeërt, aldus Sandel, een morele leegte die de weg opent voor intolerantie en andere misplaatste vormen van moralisme.
En politiek filosofisch over het marktgeloof: ‘De diepste aantrekkingskracht van markten is niet dat ze efficiency en welvaart leveren, maar dat ze ons de noodzaak lijken te besparen van rommelige, twistzieke discussies over hoe we de dingen moeten waarderen. Dat is ten diepste een valse belofte.’ (pg 383)

Zijn visie sluit aan bij die van Paul Verhaeghe in Onbehagen.
Hij laat , wat hij ook al zo overtuigend deed in ‘Identiteit’, zien wat een (volgens het neoliberale model) geëconomiseerde maatschappij met mensen doet.
En als psychanalyticus wijst hij ook op onze innerlijke gespletenheid, waardoor we een verlangen naar autonomie moeten zien te rijmen met een drang bij de groep te willen horen.
Elk tijdperk wordt gekenmerkt door een groot verhaal dat invulling geeft aan dat spanningsveld aldus Verhaeghe. De huidige invullingen hebben tot gevolg dat ik, in concurrentie met mezelf, alsmaar meer mijn perfecte zelf moet worden. Dat ‘zelf’ is al met al niet bijster origineel, iedereen moet excelleren als cliënt, producent en consument . (pg 262).
Het woord ‘onbehagen’ volstaat niet langer om de effecten van onze geëconomiseerde maatschappij aan te duiden. De belangrijkste groei van de op hol geslagen vrijemarkteconomie ligt bij het aantal mensen dat uitvalt. (pg 262)

En daar treffen de twee denkers elkaar immers niet iedereen is geschikt voor een universitaire opleiding. De noodzaak van meer respect en waardering voor mensen die met hun handen werken en geen academische titel hebben dient zich dringend aan.
Het klinkt misschien wat betweterig maar precies daarover ging mijn proefschrift in 1981: Tussen wal en schip; tussen recht en hulverlening waarin ik een pleidooi hield voor het pleitbezorgersmodel.
Daarin beval ik aan om ervaringsdeskundigheid in de samenleving veel meer centraal te stellen dan opleiding en dichter te blijven bij wat mensen kunnen en (ook praktisch) hebben geleerd in hun leven (levenskunst).
Het wordt tijd om de ‘slimme schapen’ en de ‘geitenpaadjes’ achter ons te laten.
Het wordt tijd om mensen weer te waarderen om wat ze in werkelijkheid ‘zijn’ (ipv wat ze opleveren).

Welkom op deze wereld: Philou , geboren op 30 mei j.l

Kleine wereldburger,
hoeveel namen
hoeveel geschiedenissen
zijn aan jou voorafgegaan

tot ze ten grondslag lagen
aan jouw bestaan

Jij bent er nu ontegenzeggelijk
met je mutsje op tegen de kou
en ik kan alleen maar zeggen: ik hou van jou

Ook al ben ik bang
bang voor wat je te wachten staat
bang voor wat er komen gaat
misschien zit ook die angst in mijn genen.

Trek het je niet aan
wees jezelf en besta! Philou, Elly, Josje.

Ode aan Moes (ruwharig tekkeltje van 16 jaar)*

Ik wist dat je oud was
toen ik je meenam uit het asiel

Mensen zeiden: ze kan doodgaan
Ik ook, antwoordde ik steevast

Nu, nu het zover is
en jij zielig hoopje in je mand opgekruld
je laatste dagen, uren, minuten vult

Ril ik met je mee
is mìjn mand zoek
waarin ik me verbergen kan
kan schuilen voor de tijd

Dat ik je warme lijf
je aandoenlijke loopje
het tikken van de nagels op de vloer
je rennen op het strand
simpel je aanwezigheid

Mis
En weet: de leegte blijft.

*Gister 18 mei heb ik dit gedicht voorgedragen bij de Haarlemse dichtlijn.
Vandaag 19 mei is Moes heel rustig en vredig ingeslapen…